Từ khóa: Người đứng
đầu; vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu; Văn kiện Đại hội XIII.
(Ảnh: https://nhandan.vn)
Đặt vấn đề
Văn kiện Đại hội đại
biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng nhấn mạnh: “đề cao trách nhiệm người đứng
đầu gắn liền với phát huy sức mạnh đồng bộ của hệ thống chính trị, phát huy dân
chủ đi đôi với giữ vững kỷ cương”[1].
Phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu ở cơ quan, đơn vị, địa phương
có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Bởi, người đứng đầu không chỉ trực tiếp lãnh
đạo, chỉ đạo, điều hành, triển khai cho cấp dưới tổ chức thực hiện thắng lợi
các nhiệm vụ đã đề ra, mà còn là hạt nhân, trung tâm đoàn kết, khơi dậy ý chí,
khát vọng của cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân khi làm việc, góp phần xây
dựng cơ quan, đơn vị, địa phương vững mạnh toàn diện về chính trị, tư tưởng, tổ
chức và cán bộ.
1. Phát huy vai trò, trách
nhiệm người đứng đầu trong thực hiện
nhiệm vụ hiện nay
“Người đứng đầu” ở đây được hiểu là: Những người có vai
trò, trách nhiệm lãnh đạo, quản lý trong hệ thống tổ chức, cấp ủy đảng, cán bộ
lãnh đạo, quản lý, đứng đầu các cơ quan tham mưu của các cấp ủy đảng; những cán
bộ lãnh đạo, quản lý đứng đầu trong hệ thống các cơ quan lập pháp, cơ quan dân
cử; cán bộ lãnh đạo, quản lý, đứng đầu trong hệ thống các cơ quan hành pháp, từ
Chính phủ đến các cấp chính quyền địa phương, các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan
thuộc Chính phủ, các cục, vụ, viện; cán bộ lãnh đạo, quản lý, đứng đầu các tổ
chức chính trị - xã hội từ Trung ương đến địa phương; cán bộ, sĩ quan, đứng đầu
các lực lượng vũ trang... Khái niệm “người đứng đầu” trong Văn kiện Đại hội
XIII để chỉ những cán bộ lãnh đạo, quản lý cao nhất của Đảng, Nhà nước, Quốc
hội, Chính phủ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, từ
Trung ương tới cơ sở từ cấp trưởng phòng trở lên.
Có thể khái quát một
số vai trò chủ yếu của người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương ở những khía
cạnh sau: 1/Người đứng đầu là người chịu trách nhiệm chính trước tổ chức về mức
độ hoàn thành nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị, địa phương mình. 2/Là người trực tiếp sử dụng các nguồn lực đầu vào,
chăm lo, giáo dục, bồi dưỡng, phát triển các nguồn lực tuỳ theo tính chất, mức
độ công việc khác nhau để bố trí, xắp xếp cho khoa học, hợp lý. 3/Là hạt nhân
đoàn kết, biết quy tụ, tập hợp lực lượng, tạo thành sức mạnh tổng hợp đem lại
những đổi thay mới về công việc, chất lượng cuộc sống cho cán bộ, đảng viên,
quần chúng nhân dân nơi mình công tác. 4/Được đông đảo mọi người thừa nhận,
đánh giá cao, được cấp trên tin tưởng, bổ nhiệm. Khi vai trò của người đứng đầu
được phát huy tạo thành không khí vui tươi, hồ hởi, phấn chấn trong mọi cán bộ,
đảng viên và các tầng lớp nhân dân để thực hiện các nội dung, chỉ tiêu, nhiệm
vụ mà đại hội nhiệm kỳ các cấp đã đề ra; đồng thời, khích lệ, cổ vũ, động viên
mỗi người vượt qua khó khăn, vất vả, nêu cao tinh thần, trách nhiệm của mình
với cơ quan, đơn vị, địa phương.
Phát
huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương là hoạt
động tích cực, chủ động nhằm chuyển hoá phẩm chất về đạo đức, lối sống, năng
lực chuyên môn công tác, trình độ hiểu biết ra bên ngoài thông qua hoạt động
lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện thắng lợi những nội dung,
chương trình, kế hoạch mà cấp uỷ, tổ chức đảng đã họp bàn, thống nhất. Theo đó,
nội dung phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu là chức trách, nhiệm
vụ được phân công, giao nhiệm vụ, chịu trách nhiệm chính trước tổ chức về toàn
bộ những hoạt động của cơ quan, đơn vị, địa phương mình; quá trình lãnh đạo,
chỉ đạo, điều hành công việc, giải quyết các mối quan hệ đem lại những
lợi ích thiết thực, cụ thể cho cơ quan, đơn vị, địa phương nơi mình công tác.
Nhận thức sâu sắc vấn đề này, trong những năm qua Đảng đã ban hành nhiều nghị
quyết, chỉ thị, quy định về phát huy vai trò, trách nhiệm nêu gương của người
đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương: Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) về
một số vấn đề cấp bách xây dựng Đảng hiện nay, Nghị quyết Trung ương 4
(khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi
sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn
biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; Nghị
quyết Trung ương 7 (khoá XII) về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các
cấp, nhất là cấp chiến lược đầy đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm
nhiệm vụ; Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị về
đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Quy
định số 101-QĐ/TW, ngày 7/6/2012 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về trách
nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cấp lãnh đạo chủ chốt các
cấp; Quy định số 08-QĐ/TW của BCH Trung ương về Trách nhiệm
nêu gương của cán bộ, đảng viên trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban
Bí thư, Ủy viên BCH Trung ương... đã cho thấy Đảng rất quan tâm đến
công tác cán bộ nói chung và vai trò, trách nhiệm nêu gương của người đứng đầu
nói riêng.
Vai
trò, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương đã được phát
huy khá tốt trong lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý và điều hành, tổ chức thực hiện
các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra; thực hiện nghiêm túc nguyên tắc tập trung dân
chủ, các chế độ, nền nếp sinh hoạt, làm việc ở cơ quan,
đơn vị, địa phương; có năng lực trong phân công, giao nhiệm vụ, giải quyết công
việc hợp tình, hợp lý, được sự đồng tình, ủng hộ của cán bộ, đảng viên và các
tầng lớp nhân dân.
Tuy
nhiên, bên cạnh đó việc phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cơ
quan, đơn vị, địa phương vẫn còn một số hạn chế, đó là: một số người đứng đầu
chưa thật sự gương mẫu trong nói và làm, khi cơ quan, đơn vị, địa phương có
thành tích thì nhận về mình, khi xảy ra vấn đề thì không dám nhận trách nhiệm;
thậm chí còn vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, không công khai, minh bạch
các hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành nhất là ở lĩnh vực cải cách hành
chính, tài chính, sắp xếp, bố trí, sử dụng cán bộ; cục bộ địa
phương, bè phái, lợi ích nhóm. Đại hội XIII của Đảng đã chỉ ra: “Một bộ phận
cán bộ, đảng viên phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, ngại khó, ngại khổ, suy
thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển
hoá””[2].
Trước yêu cầu, nhiệm vụ đặt ra ngày càng cao của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước, xây dựng Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh về
chính trị, tư tưởng, tổ chức, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, phấn đấu
đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội
chủ nghĩa... cần phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của khối
đại đoàn kết toàn dân tộc, nhất là phát huy vai trò, trách nhiệm của người đứng
đầu.
2. Một số giải pháp
phát huy vai trò, trách nhiệm
của người đứng đầu trong thực hiện nhiệm vụ
Thứ nhất, khi bổ nhiệm
người đứng đầu, tiêu chuẩn về đạo đức, lối sống, năng lực chuyên môn được đặt
lên hàng đầu
Đây
là vấn đề quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến việc phát huy vai trò, trách
nhiệm của người đứng đầu mỗi cơ quan đơn vị, địa phương trong triển khai
tổ chức thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra. Ngay từ đầu mà khâu
lựa chọn, sắp xếp, bổ nhiệm người đứng đầu không chính
xác dẫn đến công việc trì trệ, nội bộ lục đục, mất đoàn kết, ảnh hưởng đến uy
tín, danh dự của cơ quan, đơn vị, địa phương đó. Khâu lựa chọn, sắp
xếp, bổ nhiệm người đứng đầu phải làm rất cẩn trọng, có lộ trình, bước đi phù
hợp, lấy tiêu chuẩn về đạo đức, lối sống, năng lực, phương pháp tác phong công
tác đặt lên hàng đầu. Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “Xây dựng đội ngũ cán
bộ, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức
trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm,
dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì
lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong, gương mẫu và là hạt nhân
đoàn kết”[3].
Quan điểm trên của Đại hội XIII đã bao chứa những chỉ dẫn hết sức quý báu, cụ
thể để cấp có thẩm quyền có thể lựa chọn, sắp xếp, bố trí người đứng đầu cơ quan, đơn
vị, địa phương một cách chính xác, phù hợp nhất; đặt ra cho cấp có thẩm quyền
phải thông qua các kênh khác nhau để nắm bắt được năng lực làm việc, phẩm chất
đạo đức, lối sống của người đứng đầu trước khi được bổ nhiệm, tránh tình trạng
trong thời gian được cân nhắc, bổ nhiệm ở vị trí người đứng đầu thì hết mình
với công việc, nhiệm vụ được giao, khi được bổ nhiệm rồi thì không toàn tâm,
toàn ý đối với công việc. Kết luận của Bộ Chính trị ngày 7/5/2021 về
việc tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị
khóa XII “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh” cũng nhấn mạnh: “Lãnh
đạo chủ chốt các cấp phải thể hiện tư tưởng vững vàng, quan điểm đúng đắn, dám
nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, hết lòng vì nước, vì dân; có phong cách
lãnh đạo khoa học, dân chủ, sâu sát thực tiễn, thật sự là hạt nhân đoàn kết, quy
tụ, tạo động lực và phát huy trí tuệ tập thể; luôn giữ vững nguyên tắc tập
trung dân chủ, khách quan, toàn diện, công tâm, công khai, minh bạch, chính
xác, chống cục bộ địa phương, bè phái trong công tác cán bộ”[4].
Thứ hai, phân cấp,
giao quyền để người đứng đầu phát huy vai trò, trách nhiệm của mình trong quá
trình thực hiện nhiệm vụ
Văn
kiện Đại hội XIII của Đảng đã chỉ rõ: “Xây dựng quy định về thẩm quyền,
trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác cán bộ và quản lý cán bộ; thực
hiện tốt quy định về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, chống chạy
chức, chạy quyền”[5].
Theo đó, phân cấp, giao quyền cho người đứng đầu được tự quyết định, xử lý công
việc theo chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn trong phạm vi cho phép của mình,
không được vượt quá giới hạn; những việc đó phải đúng nguyên tắc, điều lệ Đảng
không được trái với quy định, điều lệ của Đảng, không được lồng ý kiến cá nhân,
chủ quan trong xử lý công việc, tình huống của người đứng đầu cơ quan, đơn vị,
địa phương; cấp trên không được tham gia quá nhiều vào công việc nội bộ ở mỗi
cơ quan, đơn vị, địa phương, lấn át vị trí, vai trò của người đứng đầu, không
phát huy được tính năng động, sáng tạo của người đứng đầu, đặc biệt là không
tôn trọng ý kiến người đứng đầu, sẽ dẫn đến tâm lý chán nản, bi quan, không
toàn tâm, toàn lực với nhiệm vụ được giao, chất lượng lãnh đạo, chỉ đạo, điều
hành công việc cũng giảm sút, không tạo được uy tín, niềm tin với cán bộ, đảng
viên và các tầng lớp nhân dân; phân cấp, giao quyền cho người đứng đầu không có
nghĩa là lạm dụng chức vụ, quyền hạn làm những việc trái với pháp luật, vi phạm
đạo đức, lối sống,; bất luận ở cương vị nào khi xử lý, giải quyết một công
việc, nhiệm vụ phải đặt lợi ích của Đảng, của tập thể lên trên hết, trước hết.
Thứ ba, có những cơ
chế, chính sách đúng đắn, hợp lý tạo điều kiện thuận lợi để người đứng đầu phát
huy vai trò, trách nhiệm của mình với chức trách, nhiệm vụ được giao
Văn kiện Đại hội XIII
của Đảng nhấn mạnh: “Tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, tạo động lực cho
cán bộ phấn đấu, toàn tâm, toàn ý với công việc”[6].
Đó là khuyến khích, động viên, kịp thời đối với người đứng đầu; bảo vệ quyền
lợi cho người đứng đầu dám đứng lên đấu tranh, phê phán những cái xấu, không
đúng với quy định; tạo điều kiện thuận lợi về mọi mặt để người đứng đầu được
phát huy vai trò, trách nhiệm của mình, như được tự lựa chọn, sử dụng cán bộ,
đảng viên về làm việc, cải cách các thủ tục hành chính, xây dựng cơ sở vật chất
kỹ thuật phục vụ cho quá trình làm việc của cán bộ, đảng viên, nâng cao chất
lượng cuộc sống của người dân; đồng thời, kiên quyết phòng, chống biểu hiện bè
phái, “lợi ích nhóm” và lợi dụng các phương tiện thông tin đại chúng để xuyên
tạc sự thật, kích động, gây rối, chia rẽ làm mất đoàn kết nội bộ; củng cố, tăng
cường mối quan hệ đoàn kết gắn bó mật thiết với nhân dân, dựa vào nhân dân để
giám sát mọi hoạt động của người đứng đầu cơ quan, đơn vị, địa phương; có những
biện pháp hữu hiệu, kịp thời bảo vệ cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân
phản ánh những sai phạm của người đứng đầu.
Kết luận
Trên
đây là một số nội dung, biện pháp cơ bản phát huy vai trò, trách nhiệm người
đứng đầu các cấp trong cơ quan hành chính nhà nước theo Văn kiện Đại hội XIII
của Đảng. Trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện đòi
hòi người đứng đầu phải có quyết tâm chính trị cao, nỗ lực lớn, hành động quyết
liệt, năng động, sáng tạo, tích cực, phát huy mọi nguồn lực, động lực và tính
ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa; kịp thời tháo gỡ điểm nghẽn, phát huy được
sức mạnh của cả tập thể trong mọi hoạt động của cơ quan, đơn vị, địa phương.
Đó cũng
chính là sự cụ thể hoá, thể chế hoá những quan điểm, đường lối Đại hội XIII của
Đảng về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng vào thực tiễn cuộc sống, khơi dậy ý
chí, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.
Tài
liệu tham khảo:
1. Đảng
Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần
thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
2. Báo Nhân
dân, Kết luận của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số
05-CT/TW của Bộ Chính trị “Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức,
phong cách Hồ Chí Minh", ngày 18/5/2021.
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn
kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự
thật, Hà Nội, tập I, tr.97.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn
kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự
thật, Hà Nội, tập I, tr.92.
[3] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn
kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự
thật, Hà Nội, tập I, tr.187.
[4] Báo Nhân dân, Kết luận
của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị
"Về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí
Minh", ngày 18/5/2021.
[5] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn
kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự
thật, Hà Nội, tập I, tr.187 - 188.
[6] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn
kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự
thật, Hà Nội, tập I, tr.188.