Từ khóa: Công tác tư tưởng; cấp ủy, tổ chức Đảng; tính chiến đấu; tính giáo dục; tính thuyết phục; Văn kiện Đại hội XIII của Đảng.

Đặt vấn đề

“Công tác tư tưởng là bộ phận cấu thành đặc biệt quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng; là lĩnh vực trọng yếu để xây dựng, bồi đắp nền tảng chính trị của chế độ; có vai trò đi trước, mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa; đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng; làm cho hệ tư tưởng của Đảng, những giá trị tốt đẹp truyền thống, những tinh hoa văn hóa nhân loại chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội”[1].

Thực tiễn hoạt động lãnh đạo của Đảng hơn 90 năm qua đã minh chứng: ở bất kỳ giai đoạn cách mạng nào, công tác tư tưởng luôn đứng ở vị trí hàng đầu trong các mặt công tác của Đảng, góp phần giữ gìn, củng cố sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng và sự đồng thuận trong xã hội, đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Tuy nhiên, so với yêu cầu, nhiệm vụ trong thời kỳ mới, công tác tư tưởng của một số cấp ủy, tổ chức Đảng còn có những hạn chế. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đánh giá: “Công tác tư tưởng có nơi, có lúc chưa thực sự được cấp uỷ coi trọng, chưa kịp thời, tính thuyết phục chưa cao... Công tác đấu tranh phản bác, ngăn chặn các thông tin xấu độc, quan điểm sai trái, thù địch có lúc, có nơi còn bị động, thiếu sắc bén, tính chiến đấu chưa cao; công tác nắm bắt dư luận trước những sự kiện, tình huống bất ngờ còn chưa kịp thời” [3, tr. 90-91]. Trên cơ sở đó, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII xác định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức công tác tư tưởng theo hướng chủ động, thiết thực, kịp thời và hiệu quả; nâng cao tính chiến đấu, tính giáo dục, tính thuyết phục trong tuyên truyền, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”[3, tr 181].

1. Khái quát về tính chiến đấu, tính giáo dục, tính thuyết phục trong công tác tư tưởng

1.1. Tính chiến đấu

“Chiến đấu” là “Chống chọi quyết liệt với quân thù, với khó khăn, trở ngại, nói chung”[5, tr. 157]. Tính chiến đấu được hiểu là khuynh hướng trong công tác, hoạt động thể hiện sự quyết liệt, chủ động trong đấu tranh với khó khăn, trở ngại, với cả sự chống đối của các thế lực thù địch...

Tính chiến đấu trong công tác tư tưởng của Đảng là hoạt động của Đảng và cả hệ thống chính trị nhằm đấu tranh ngăn chặn sự suy thoái về tư tưởng chính trị trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, đấu tranh chống các tư tưởng sai trái, thù địch trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bảo vệ chế độ chính trị.

Tính chiến đấu trong công tác tư tưởng thể hiện:

Một là, công tác tư tưởng phải thể hiện lập trường, thái độ rõ ràng, kiên quyết và chủ động trong khẳng định và bảo vệ tính đúng đắn của hệ tư tưởng mà Đảng đã lựa chọn, đấu tranh không khoan nhượng trước những tư tưởng sai trái, lệch lạc, phản động, thù địch

Tính chiến đấu trong công tác tư tưởng đòi hỏi phải tuyên truyền đúng đắn và đầy đủ các quan điểm của Đảng, pháp luật của Nhà nước, giữ vững những nguyên tắc trong quá trình đổi mới: “Hết sức coi trọng xây dựng Đảng về tư tưởng. Kiên định, vững vàng trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng thời không ngừng bổ sung, phát triển sáng tạo, phù hợp với thực tiễn Việt Nam; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới, thực hiện nghiêm các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng”[3, tr. 40-41].

Hai là, công tác tư tưởng phải nhìn thẳng vào sự thật, bảo vệ cái đúng, tôn trọng chân lý, lẽ phải, tôn vinh những thành quả, những gương người tốt, việc tốt; kiên quyết đấu tranh với tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên

Trước nhiều vấn đề đặt ra trong sự nghiệp đổi mới, tính chiến đấu trong công tác tư tưởng đòi hỏi không chỉ ở nhận thức mà còn phải có bản lĩnh trong đấu tranh bảo vệ cái đúng, phê phán cái sai... nhất là những tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, quan liêu. Do đó, tính chiến đấu trong công tác tư tưởng không chỉ thể hiện ở việc kiên quyết đấu tranh chống tư tưởng sai trái, thù địch của “kẻ thù” bên ngoài, phần tử cơ hội và các thế lực thù địch, mà còn phải kiên quyết đấu tranh với “chính mình”, với các quan điểm lệch lạc sai trái ngay trong nội bộ Đảng, của chính cán bộ, đảng viên.

Tính chiến đấu trong công tác tư tưởng đòi hỏi cấp ủy đảng các cấp, các lực lượng chuyên trách công tác tư tưởng của Đảng và mỗi đảng viên phải kiên định lập trường giai cấp công nhân, nêu cao tinh thần tiên phong cách mạng, đổi mới mạnh mẽ công tác tư tưởng, thực hiện nghiêm những nguyên tắc, quy định của Đảng.

1.2. Tính giáo dục

Giáo dục là “hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của một đối tượng nào đó, làm cho đối tượng ấy dần dần có được những phẩm chất và năng lực như yêu cầu đề ra”[5, tr. 394]. Một hoạt động được coi là có tính giáo dục được hiểu là hoạt động có ảnh hưởng đáng kể đến cách suy nghĩ, cảm nhận, tác động đến sự phát triển của một đối tượng nào đó, làm cho đối tượng đó dần dần có được những kiến thức, kỹ năng, phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu, mục tiêu đặt ra.

Tính giáo dục trong công tác tư tưởng đòi hỏi phải tăng cường, đẩy mạnh các hoạt động nhằm giáo dục chính trị tư tưởng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên, nhất là thế hệ trẻ; khơi dậy truyền thống yêu nước, yêu quê hương, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, tạo sự thống nhất về ý chí và hành động trong Đảng và nhân dân. Nâng cao tính tiên phong, gương mẫu của tổ chức đảng và đảng viên trong việc chấp hành Điều lệ Đảng, pháp luật của Nhà nước, Quy định những điều đảng viên không được làm.

Cùng với chú trọng công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch cần tăng cường giáo dục cán bộ, đảng viên và nhân dân nâng cao tinh thần cảnh giác cách mạng, kiên quyết đấu tranh làm thất bại âm mưu “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, nhất là trên lĩnh vực tư tưởng, văn hoá.

1.3. Tính thuyết phục

Thuyết phục là “làm cho người ta thấy đúng, hay mà tin theo, làm theo”[5, tr. 969]. Một hành động, công tác được xem là có tính thuyết phục khi tác động, ảnh hưởng đến niềm tin, thái độ, ý định, động lực từ đó ảnh hưởng đến hành vi của đối tượng được tác động.

Tính thuyết phục trong công tác tư tưởng đòi hỏi trong các hoạt động nghiên cứu, giáo dục, tuyên truyền, cổ động phải được thực hiện trên cơ sở khoa học. Chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước phải được xác định trên nền tảng lý luận vững chắc, phù hợp với xu thế khách quan của nhân loại, phù hợp và đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn Việt Nam. Nội dung giáo dục, tuyên truyền phải có lý lẽ, lập luận khoa học, luận điểm, luận cứ chắc chắn, dựa trên cơ sở khoa học. Tính thuyết phục có mối liên hệ mật thiết với tính khoa học, tính thực tiễn trong công tác tư tưởng của Đảng, đòi hỏi các chủ thể tiến hành công tác tư tưởng phải lấy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng trong việc xác định nội dung, phương thức tiến hành; phải xuất phát từ thực tế khách quan để phân tích, xem xét đánh giá tình hình tư tưởng trong xã hội, tuyệt đối không chủ quan, duy ý chí. Tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận là nhân tố quan trọng bảo đảm tính thuyết phục trong công tác tư tưởng của Đảng.

Bên cạnh đó, tính thuyết phục trong công tác tư tưởng cũng đòi hỏi cấp ủy, tổ chức đảng phải thực sự trong sạch, vững mạnh, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên phải có thái độ trung thực, gương mẫu, thống nhất giữa lời nói và việc làm mới có thể tạo được niềm tin của đối tượng.

2. Một số giải pháp nâng cao tính chiến đấu, tính giáo dục và tính thuyết phục trong công tác tư tưởng của các cấp ủy, tổ chức Đảng theo tinh thần Đại hội XIII

Một là, nâng cao nhận thức cho cấp ủy, tổ chức đảng các cấp, cán bộ, đảng viên về yêu cầu của tính chiến đấu, tính giáo dục và tính thuyết phục trong công tác tư tưởng theo tinh thần Đại hội XIII của Đảng

Công tác tư tưởng là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn hệ thống chính trị, các cấp ủy, tổ chức đảng và đảng viên đều phải tham gia thực hiện công tác tư tưởng. Vì vậy, cần nâng cao nhận thức của các cấp ủy, tổ chức đảng và đảng viên, nhất là người đứng đầu, cán bộ lãnh đạo, quản lý về vị trí, vai trò và yêu cầu nâng cao tính chiến đấu, tính giáo dục và tính thuyết phục của công tác tư tưởng trong tình hình mới nhằm thực hiện mục tiêu Đại hội XIII đã xác định: “củng cố, tăng cường niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa; khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, phát huy ý chí và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc”[3, tr.181].

Bí thư cấp ủy các cấp, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị phải trực tiếp làm công tác tư tưởng, chịu trách nhiệm về chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng trong đảng bộ, chi bộ, cơ quan, đơn vị mình. Ban hành, triển khai kế hoạch tổ chức nghiên cứu, học tập, quán triệt thực hiện nghị quyết, chỉ thị của Đảng về công tác tư tưởng tới các cấp ủy trực thuộc, trong đó quy định rõ yêu cầu nội dung, cách thức tiến hành, thời gian hoàn thành ở từng cấp. Tổ chức hội nghị cán bộ chủ chốt gồm các đồng chí đảng ủy viên, cấp ủy cơ sở, đội ngũ báo cáo viên, lãnh đạo các cơ quan, đoàn thể trực thuộc để phổ biến, quán triệt và thảo luận xây dựng chương trình hành động, kế hoạch thực hiện, bảo đảm đội ngũ cán bộ chủ chốt nắm vững, hiểu sâu các quan điểm chỉ đạo, các nhiệm vụ trọng tâm, các khâu đột phá để tiếp tục truyền đạt, quán triệt, triển khai ở cấp mình.

Hai là, đổi mới mạnh mẽ nội dung công tác tư tưởng, quán triệt tích cực thực hiện theo đúng định hướng của Đảng, tập trung vào bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình mới hiện nay

Đổi mới mạnh mẽ và nâng cao chất lượng nội dung công tác tư tưởng; lấy cơ sở lý luận và thực tiễn để tăng tính thuyết phục của công tác tư tưởng. Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác nghiên cứu dư luận xã hội. Không ngừng đổi mới và nâng cao chất lượng công tác thông tin đối ngoại. Dành sự quan tâm nhiều hơn nữa đến tư tưởng, tình cảm của thế hệ trẻ, trí thức, văn nghệ sĩ, công nhân, nông dân.

Nâng cao tính chiến đấu, chủ động, hiệu quả trong cuộc đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hoá" trong nội bộ.

Ba là, đẩy mạnh tuyên truyền đấu tranh phòng, chống tiêu cực, phòng, chống các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên

Công tác tư tưởng tích cực góp phần vào công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nhất là cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực mà Đảng đã xác định đây là giặc “nội xâm”. Có thể nói chưa bao giờ cuộc đấu tranh trên lĩnh vực này được Đảng, Nhà nước mà trực tiếp là Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực do Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng làm Trưởng ban, tiến hành quyết liệt và đạt những kết quả quan trọng như thời gian qua. Đồng chí Tổng Bí thư nêu rõ cuộc đấu tranh này “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ” và “bất cứ ai cũng không có quyền lực tuyệt đối ngoài pháp luật”. Công tác tư tưởng phải tiếp tục góp phần quan trọng vào cuộc đấu tranh hết sức quyết liệt này.

Công tác tư tưởng tích cực tuyên truyền các phong trào thi đua yêu nước, những nhân tố mới, những điển hình tiên tiến, người tốt, việc tốt trong thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Các cấp, các ngành, các địa phương cần thấm nhuần và thực hiện tốt lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua. Và những người thi đua là những người yêu nước nhất”^{[4, tr. 407]}.

Bốn là, đổi mới phương pháp, hình thức tuyên truyền gắn với từng đối tượng cụ thể, chú trọng phương pháp nêu gương

Đổi mới phương thức công tác, khắc phục cách tuyên truyền một chiều nhằm phù hợp với những nhóm đối tượng khác nhau thông qua việc sử dụng linh hoạt, sáng tạo, phù hợp tình hình thực tiễn các hình thức như: hội nghị cấp ủy, sinh hoạt chi bộ, cơ quan, đoàn thể.... Tăng cường đi cơ sở, trực tiếp gặp gỡ, đối thoại với quần chúng để tiến hành công tác tư tưởng; nắm bắt diễn biến chính trị tư tưởng. Kết hợp chặt chẽ giữa định hướng tư tưởng với sự tự nguyện, giữa lý trí và tình cảm, giữa lời nói và việc làm.

Thực hiện tốt công tác nghiên cứu, định hướng dư luận xã hội theo tinh thần Đại hội XIII: “Nắm chắc, dự báo đúng, định hướng chính xác, xử lý đúng đắn, kịp thời các vấn đề tư tưởng trong Đảng, trong xã hội. Chú trọng nắm bắt, định hướng dư luận xã hội, bảo đảm thống nhất tư tưởng trong Đảng, đồng thuận cao trong xã hội” ^{[3, tr. 181-182]}. Đa dạng hóa các hình thức đấu tranh tư tưởng trên cơ sở giữ vững quan điểm và nguyên tắc; mềm dẻo, linh hoạt, nhân văn trong phương pháp, công khai, minh bạch, dân chủ, góp phần tạo dư luận xã hội lành mạnh, đồng thuận. Đặc biệt, tính thuyết phục và giáo dục công tác chính trị tư tưởng còn phụ thuộc một cách quyết định ở vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên trong nhận thức và hành động, ở sự cần kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, nói đi đôi với làm của cán bộ, đảng viên có chức, có quyền.

Năm là, nâng cao kỹ năng trong tham gia thực hiện công tác tư tưởng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là lực lượng chuyên trách, nòng cốt trong công tác tư tưởng

Cấp uỷ, trực tiếp là bí thư cấp uỷ phải thường xuyên quan tâm đến công tác tư tưởng. Trong lãnh đạo, cần quan tâm và chăm lo đúng mức đến điều kiện hoạt động và công tác của các “binh chủng” trên mặt trận tư tưởng như: báo chí, văn hóa - văn nghệ, trường chính trị, các ban tuyên giáo cấp ủy và các tổ chức chính trị - xã hội. Cán bộ làm công tác tư tưởng phải là chiến sĩ thực thụ trên mặt trận này, phải chăm lo rèn luyện mọi mặt, nhất là bản lĩnh chính trị, đạo đức, phẩm chất cách mạng, phải trung thực, dũng cảm, phải “chí công vô tư”, phải luôn học tập để nâng cao trình độ cả lý luận và thực tiễn, xứng đáng là người lính tiên phong trên trận tuyến tư tưởng của Đảng.

Sáu là, tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, thường xuyên kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết việc thực hiện công tác tư tưởng từng giai đoạn

Để công tác tư tưởng đạt được hiệu quả cao nhất, không thể chỉ phụ thuộc vào việc thực hiện tốt nội dung, phương thức tiến hành công tác tư tưởng mà còn phụ thuộc vào kết quả phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, xứng tầm với vị thế duy nhất của Đảng lãnh đạo, cầm quyền hiện nay. Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đầy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

Các cấp uỷ phải thường xuyên, kịp thời nắm được tình hình tư tưởng trong nhân dân, thực hiện đúng quy chế tiếp công dân, giải quyết kịp thời, dứt điểm những vấn đề nảy sinh từ cơ sở, những vấn đề phát sinh trong tư tưởng của cán bộ, đảng viên và nhân dân, đấu tranh ngăn chặn, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên lĩnh vực tư tưởng từ cơ sở. Các cấp uỷ, tổ chức đảng tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện có kết quả các quyết định ban hành; mọi đảng viên phải gương mẫu nói đi đôi với làm. Đồng thời, cần đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, khái quát lý luận, duy trì có nề nếp chế độ rút kinh nghiệm công tác của các chủ thể, cá nhân tham gia làm công tác tư tưởng. Phải không ngừng sáng tạo ra các hình thức, phương pháp công tác mới cho phù hợp với nội dung công tác tư tưởng không ngừng phát triển.

Tiếp tục thực hiện Kết luận Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII Về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hoá gắn với Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” nhằm ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Đồng thời chú trọng thực hiện các quy định về trách nhiệm nêu gương, có các hình thức phù hợp để biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân làm tốt công tác chính trị tư tưởng; nghiêm khắc kiểm điểm, phê bình, xử lý kỷ luật đối với tập thể, cá nhân sai phạm.

Kết luận

Tính chiến đấu, tính giáo dục và tính thuyết phục trong công tác tư tưởng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Đấu tranh phải có sức thuyết phục. Đây là việc vô cùng khó nhưng phải làm. Kết hợp giữa xây và chống, chống và xây”^[2].  Vì vậy, phải thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao tính chiến đấu, tính giáo dục và tính thuyết phục, từ đó nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng của Đảng giai đoạn hiện nay.