Phát động cuộc thi viết
chính luận về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm
sai trái, thù địch lần thứ hai - năm 2022. (Ảnh: TTXVN)
Đặt vấn đề
Thực hiện đổi mới, nâng cao chất lượng nội dung,
phương pháp giảng dạy lý luận chính trị theo hướng tăng cường bảo vệ nền tảng
tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong
tình hình mới là một trong những hoạt động chính của Học viện Chính trị khu vực
I nói chung và của Khoa Chủ nghĩa xã hội (CNXH) khoa học nói riêng, đang thu
hút được sự tham gia tích cực của đội ngũ giảng viên Học viện cũng như của Khoa.
Hoạt động giảng dạy và học tập trong thời gian qua đã có những chuyển động tích
cực. Đã có rất nhiều giảng viên mạnh dạn vận dụng những nội dung, phương pháp
mới vào quá trình giảng dạy các môn trong đó có môn CNXH khoa học, nhằm phát
huy tính tích cực, chủ động của người học, bài giảng đã phần nào bớt tính chất
truyền đạt một chiều, thụ động, nhờ vậy, công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng đã
có những chuyển biến tích cực.
1. Tầm quan trọng của việc giảng dạy chủ nghĩa xã hội khoa
học trong chương trình đào tạo cao cấp lý luận chính trị
CNXH khoa học là một bộ phận hợp thành chủ nghĩa
Mác - Lênin, trực tiếp làm rõ mục tiêu cuối cùng và con đường giải phóng xã
hội, giải phóng con người, đồng thời luận giải một cách khoa học về giai cấp
công nhân với sứ mệnh lịch sử là xây dựng CNXH, chủ nghĩa cộng sản; khẳng định
các quy luật chính trị - xã hội của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa (XHCN);
kiên định các giá trị bền vững của Chủ nghĩa Mác - Lênin về CNXH và xây dựng CNXH
hiện thực.
Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương
khoá VIII Đảng Cộng sản Việt Nam đặc biệt chú trọng nhiệm vụ: “Vận dụng sáng
tạo lý luận, phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh
để nghiên cứu phát triển chủ nghĩa xã hội khoa học... Xây dựng lý luận về chủ
nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam”[6, tr.4]. Có
thể nói, việc nghiên cứu, vận dụng và phát triển CNXH khoa học là rất quan
trọng. Trong sự nghiệp xây dựng CNXH ở Việt Nam, đặc biệt từ sau khi mô hình CNXH
ở Liên Xô và nhiều nước Đông Âu sụp đổ, thì vấn đề đi lên CNXH lại được đặt ra
và trở thành tâm điểm thu hút mọi sự bàn thảo, thậm chí tranh luận gay gắt. Các
thế lực phản động thừa cơ lấn tới để xuyên tạc, chống phá. Đáng chú ý là một số
người, kể cả một số người cộng sản, phai nhạt lý tưởng, mơ hồ, dao động, hoài
nghi con đường đi lên CNXH. Một số khác lại có biểu hiện suy thoái về đạo đức
và lối sống. Việc giáo dục CNXH khoa học góp phần tích cực vào việc đề phòng và
ngăn ngừa những biểu hiện tiêu cực nêu trên. Bởi vì, CNXH khoa học là
"biểu hiện lý luận của lập trường giai cấp vô sản" (như chủ nghĩa Mác
- Lênin đã chỉ rõ). Tiến hành thường xuyên giáo dục về CNXH khoa học nói riêng
và lý luận Mác - Lênin nói chung sẽ góp phần giữ vững và nâng cao giác ngộ giai
cấp, lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị, lòng tin vào sự nghiệp cách mạng,
nhiệt tình, đạo đức và tình cảm cách mạng... cho bản thân giai cấp công nhân,
cho Đảng Cộng sản, cán bộ nhà nước và cho toàn thể nhân dân lao động trong quá
trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN.
2. Thực tiễn giảng dạy chủ nghĩa xã hội khoa học gắn với
đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng
của Đảng ở Học viện chính trị khu vực I hiện nay
Thực tế cho thấy, trước những bước ngoặt lịch sử
đặc biệt kể từ năm 1975 cho đến khi Liên Xô và Đông Âu sụp đổ và hiện nay trong
tiến trình xây dựng CNXH, các thế lực thù địch thường đẩy mạnh chống phá về mặt
tư tưởng bằng những chiêu thức, thủ đoạn mới, trong nội bộ thường có những biểu
hiện lệch lạc. Dưới góc độ nghiên cứu, giảng dạy CNXH khoa học, các nhà khoa
học đã chỉ ra một số quan điểm của các thế lực thường chống phá liên quan tới
lý luận của CNXH khoa học như sau: Quan điểm cho rằng không có thời kỳ quá độ,
nội hàm, xu thế, đặc điểm của thời đại là sự mơ hồ. Khi không còn Liên Xô và
phe XHCN nữa thì Việt Nam làm sao đi lên CNXH được; cho rằng nền tảng, nguyên
tắc tổ chức và hoạt động của Đảng Cộng sản Việt Nam theo các quan điểm của chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh đã lỗi thời, không còn phù hợp với thế
kỉ XXI; xuyên tạc, phủ nhận lịch sử và thành quả đấu tranh cách mạng vẻ vang
của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam...
Trước những luận điểm xuyên tạc của các thế lực
thù địch, là một ngôi trường trong hệ thống chính trị của Đảng, Học viện Chính
trị khu vực I nói chung và khoa CNXH khoa học nói riêng đã thường xuyên có những
điều chỉnh trong quá trình giảng dạy và nghiên cứu, nhằm đấu tranh, phản bác
lại những quan điểm sai trái, thù địch. Đặc biệt, thực hiện Nghị quyết số
35-NQ/TW của Bộ Chính trị năm 2018 về tăng cường bảo vệ nền
tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch
trong tình hình mới, nhằm đấu tranh chống lại các quan điểm sai trái
thù địch trong lĩnh vực CNXH khoa học, Khoa CNXH khoa học đã họp và đưa ra
nhiều vấn đề phản bác các quan điểm sai trái thù địch và đưa vào nội dung giảng
dạy, xây dựng câu hỏi, tình huống phục vụ thảo luận, thi hết môn, thi tốt
nghiệp nhằm giúp cho học viên có nhận thức đúng đắn và có cơ sở lý luận, thực
tiễn cụ thể để đấu tranh phản bác với các quan điểm sai trái của các thế lực
thù địch.
Ngày 7 - 4 - 2020, Giám đốc Học viện Chính trị
khu vực I đã ban hành thông báo số 216-TB/HVCTKVI về việc điều chỉnh xây dựng
đề cương, kế hoạch bài giảng thiết kế đáp ứng yêu cầu bản chất trường Đảng và
bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng tập trung vào các nội sung chính như: khung
phân tích chuyên đề, quan điểm chính sách của Đảng/Nhà nước liên quan đến nội
dung chuyên đề giảng dạy, những vấn đề thực tiễn đặt ra cần giải quyết và
phương hướng, giải pháp giải quyết những vấn đề thực tiễn đặt ra. Trên cơ sở đó
Khoa đã chỉnh sửa lại đề cương và đưa ra gần 30 câu hỏi cốt lõi cho 09 chuyên
đề của bài giảng, các câu hỏi cốt lõi liên tục được chỉnh sửa để phù hợp với
thực tiễn các vấn đề cốt lõi của bài giảng. Nhằm truyền thụ kiến thức tới học
viên một cách hiệu quả nhất. Khoa cũng xác định rõ mục tiêu tăng cường kết hợp
giảng dạy lý luận với giáo dục về nhiệm vụ, giải pháp bảo vệ nền tảng tư tưởng
của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; cụ thể hóa việc
lồng ghép nội dung Nghị quyết số 35-NQ/TW của Bộ Chính trị vào nội dung chương
trình của các phần học ở các lớp đào tạo một cách phù hợp.
Sau khi Đại hội XIII của Đảng thành công tốt đẹp (1/2021),
Học viện Chính trị khu vực I đã chỉ đạo các đơn vị tăng cường sinh hoạt chuyên
môn cập nhật các nội dung mới trong Văn kiện Đại hội XIII vào trong giảng dạy
cao cấp lý luận chính trị nói chung và CNXH khoa học nói riêng; tổ chức giới
thiệu sách “Những điểm mới trong văn kiện Đại hội XIII của Đảng” do Hội đồng Lý
luận Trung ương ban hành. Chất lượng bài giảng của giảng viên được Ban Giám đốc
Học viện cũng như Ban Chủ nhiệm Khoa đánh giá cao qua các giờ duyệt giảng. Công
tác nghiên cứu khoa học được chú trọng thông qua các công trình nghiên cứu khoa
học cấp cơ sở, cấp Bộ, các cuộc hội thảo hàng năm.
Tuy nhiên, bên cạnh đó, công tác giảng dạy CNXH
khoa học trong việc góp phần đấu tranh phản bác lại các quan điểm sai trái thù
địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng còn gặp một số hạn chế như: đa số giảng
viên Khoa CNXH khoa học còn trẻ, thiếu kinh nghiệm thực tế. Nội dung giảng dạy
mang tính hàn lâm, thiếu liên hệ thực tiễn một cách sâu sắc. Đặc biệt, giảng
viên đa phần sử dụng phương pháp thuyết trình, thảo luận với học viên nhưng
diễn ra còn thiếu sinh động, chưa tối ưu khai thác, sử dụng phương pháp lấy
người học làm trung tâm. Bên cạnh đó học viên chưa thực sự tự tìm lấy kiến
thức, tinh thần tự học của một số học viên còn chưa cao, chưa nhiệt tình tham
gia các buổi thảo luận... điều này đòi hỏi cả giảng viên và học viên cần có sự
thay đổi mạnh mẽ hơn nữa trong phương pháp dạy và học của mình. Đặc biệt đối
với nội dung đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái thù địch, giảng viên
cần dành nhiều thời gian hơn, đề xuất, gợi ý nhiều luận điểm để học viên tiếp
cận và thể hiện khả năng phản bác của mình trong quá trình tìm hiểu bài.
3. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn
chủ nghĩa xã hội khoa học góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh
phản bác các quan điểm sai trái, thù địch
Một là, xây dựng đội ngũ giảng viên bảo đảm
về số lượng và chất lượng
Với sự thay đổi trong những năm gần đây, các
giảng viên trẻ mới được tuyển dụng, chuyển ngạch còn hạn chế nhất định về
chuyên môn. Đây cũng là khó khăn của Khoa CNXH khoa học. Do đó, để khắc phục
những hạn chế này trong những năm tới Học viện cần có kế hoạch để phát triển
đội ngũ giảng viên không chỉ đủ về số lượng mà còn bảo đảm về chất lượng, trong
đó, cần quan tâm đến một số công tác sau:
i. Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên
bộ môn CNXH khoa học và đội ngũ kế cận. Ngoài việc cử cán bộ, giảng viên tham
gia các lớp tập huấn do Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh tổ chức hàng
năm nhằm cập nhật, bổ sung kiến thức mới đặc biệt là những kiến thức liên quan
tới các luận cứ phản bác, nhận diện quan điểm sai trái, thù địch, chống phá
Đảng và Nhà nước. Học viện cần có hoạt động để thúc đẩy các giảng viên tích cực
tự học tập, nghiên cứu để nâng cao kiến thức, trình độ chuyên môn, kỹ năng sư
phạm, tác phong mô phạm, đáp ứng yêu cầu giảng dạy. Công tác đào tạo, bồi dưỡng
cần chú trọng các kiến thức chuyên môn nhưng đồng thời bồi dưỡng các kỹ năng
thiết kế bài giảng, tổ chức điều khiển, định hướng hoạt động, giải quyết các
tình huống sư phạm trong điều kiện giảng dạy cho đối tượng là học viên của các
lớp cao cấp.
ii. Học viện
tiếp tục quan tâm tạo môi trường khoa học rộng mở nhằm phát huy sức sáng tạo
của giảng viên để nâng cao chất lượng của đội ngũ giảng viên, tiếp tục tạo kiện
để đội ngũ giảng viên tham gia vào các đề tài khoa học trong và ngoài Học viện,
qua đó nâng cao trình độ nghiên cứu khoa học, phục vụ tốt cho công tác giảng
dạy.
iii. Nâng cao
tinh thần kỷ luật, trách nhiệm, đạo đức, tác phong người giáo viên của giảng
viên trường Đảng. Người giảng viên lý luận chính trị nói chung và giảng viên
môn CNXH khoa học nói riêng cần tránh mọi biểu hiện tiêu cực, buông lỏng việc
thực hiện nhiệm vụ, thiếu tinh thần trách nhiệm với nội dung, kiến thức bài
giảng. Tránh tình trạng qua loa, hình thức, giảng bài cho xong mà không chú
trọng đến nội dung kiến thức của bài giảng
iv. Duy trì và
thực hiện có hiệu quả công tác đưa đội ngũ giảng viên trẻ đi nghiên cứu thực tế
dài hạn. Thông qua quá trình nghiên cứu thực tế, người giảng viên lý luận chính
trị sẽ có cơ hội cập nhật các kiến thức thực tiễn cơ sở, thấy được thực trạng
hoạt động sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước trên các ngành, lĩnh vực.
Từ kết quả nghiên cứu thực tế, vận dụng vào nội dung bài giảng, làm cho bài
giảng luôn phong phú, sinh động và sát với yêu cầu nhiệm vụ ở cơ sở trong giai
đoạn hiện nay.
Hai là, đổi mới phương pháp dạy và học
Đổi mới phương pháp giảng dạy đòi hỏi sự phối hợp
chặt chẽ giữa giảng viên và học viên, trong đó, giảng viên giữ vai trò chủ đạo,
là nhân tố quyết định thành công của đổi mới. Giảng viên phải thực sự là người tâm huyết với nghề nghiệp và có phông
kiến thức sâu rộng. Trước hết mỗi giảng viên phải tự nâng cao cho mình về kiến
thức chuyên ngành, liên ngành và phương pháp giảng dạy, rút kinh nghiệm đồng thời
phải bổ sung những phần còn yếu, còn thiếu. Phải tự mình ý thức việc tự học để
không ngừng nâng cao hiểu biết, trau dồi về chuyên môn nghiệp vụ. Trong đó,
quan trọng nhất là phải nắm chắc kiến thức về Triết học và Kinh tế chính trị
học Mác - Lênin vì đây là những kiến thức nền tảng của chủ nghĩa Mác - Lênin
cùng với CNXH khoa học. Giúp giảng viên có kiến thức đa chiều, có cơ sở luận
giải nhiều vấn đề trong quá trình giảng dạy CNXH khoa học. Giảng
viên và học viên cần tìm đọc, nghiên cứu, nắm bắt các thông tin mới qua sách
báo, tạp chí, mạng Internet và các phương tiện thông tin đại chúng để cập nhật
thường xuyên, kịp thời những tri thức cũng như diễn biến thời sự trong nước và
thế giới. Đồng thời, phải tích cực nghiên cứu các tài liệu chính thống, nhất là
các tác phẩm kinh điển, các văn kiện Hội nghị, Đại hội Đảng... đây là dạng thực
tiễn có độ tin cậy chính xác cao, vừa có tính cụ thể, vừa có tính khái quát
giúp giảng viên và học viên trang bị cho mình những luận cứ phê phán các quan điểm sai trái thù địch,
bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Ba là, giảng viên cần chú trọng
nghiên cứu khoa học và xem đây là một nhiệm vụ không thể thiếu trong giảng dạy CNXH
khoa học
Nghiên cứu khoa học là động lực thúc đẩy say mê
nghề nghiệp, giúp cho giảng viên làm chủ được tri thức trên cơ sở độc lập suy
nghĩ, sáng tạo, biết vận dụng tri thức vào bài giảng cũng như thực tiễn cuộc
sống. Mỗi bài viết, mỗi đề tài, chuyên đề, vấn đề nghiên cứu đòi hỏi giảng viên
phải vạch ra đề cương, đọc những tài liệu liên quan. Như vậy, là giảng viên sẽ
có quá trình tích lũy về lượng để biến đổi về chất, chủ động hơn và hình thành
được những phương pháp mới, tư duy mới.
Do đó, tri thức ngày càng được mở rộng và chuyên sâu. Giảng viên sẽ thực
sự chủ động trước mọi vấn đề đặt ra và sẽ kết hợp tốt, sử dụng nhuần nhuyễn các
phương pháp trong mỗi giờ giảng để nâng cao kết quả đào tạo.
Bốn là, đa dạng hình thức thi, kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập
Đại hội XII của Đảng xác định: “Tiếp tục đổi mới
mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng
phát triển phẩm chất, năng lực của người học”, “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương
pháp dạy và học, hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả
giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung thực, khách quan” [1, tr.115-116]. Đây không chỉ là đổi mới giáo dục, đào tạo ở nước ta nói
chung mà còn là sự đổi mới trong đào tạo, bồi dưỡng cán bộ ở hệ thống học viện
và các trường chính trị nói riêng. Do đó, cùng với đổi mới nội dung, phương
pháp giảng dạy cần chú trọng việc đổi mới và đa dạng hình thức thi, kiểm tra,
đánh giá kết quả học tập. Coi khâu thi, kiểm tra đánh giá kết quả học tập là
một khâu đặc biệt quan trọng trong quá trình đào tạo.
Học viện cần tiến hành đa dạng hóa các hình thức
thi, kiểm tra và đánh giá học viên. Về hình thức thi, kiểm tra, đánh giá, chủ
yếu bằng thi tự luận, thi vấn đáp và thi trắc nghiệm. Hiện nay, việc đánh giá
học viên trong hệ thống Học viện vẫn được thực hiện thông qua hình thức thi tự
luận, đề mở, học viên được tham khảo tài liệu liên quan. Trong xây dựng câu hỏi
thi hết học phần, thi tốt nghiệp nên có nội dung thể hiện việc bảo vệ, phát
triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đấu tranh phản bác các quan
điểm sai trái thù địch. Dạng đề thi này giúp học viên thể hiện tốt năng lực tổng
hợp trong phân tích, đánh giá, tổng kết thực tiễn, phát huy cao nhất sự sáng
tạo cá nhân. Qua đó, việc đánh giá học viên chính xác, khách quan hơn.
Kết luận
Nâng cao chất lượng giảng dạy lý luận chính trị trong đó có chất lượng
giảng dạy môn CNXH khoa học là nhiệm vụ quan trọng và cần thiết, là giải pháp
quan trọng thiết thực góp phần triển khai thực hiện Nghị quyết số 35-NQ/TW của
Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản
bác các quan điểm sai trái, thù địch. Với nhiệm vụ trọng tâm là giảng dạy CNXH
khoa học ở Học viện Chính trị khu vực I, các giảng viên đã không ngừng nỗ lực
học tập, nghiên cứu nâng cao trình độ tri thức, tích lũy kinh nghiệm, rèn luyện
kỹ năng phương pháp sư phạm để đáp ứng với mục tiêu yêu cầu giáo dục và đào tạo
của Học viện, phù hợp với tình hình mới hiện nay.