Từ khóa: Cương lĩnh chính trị; đảng viên; Điều lệ Đảng; nguyên tắc đoàn kết.

Đặt vấn đề

Đảng Cộng sản Việt Nam là một tổ chức chặt chẽ, thống nhất cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Hiện nay, Đảng tổ chức và hoạt động trên cơ sở 05 nguyên tắc, trong đó lấy Tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản. Các nguyên tắc được hình thành và phát triển cùng với sự ra đời, tồn tại và phát triển của Đảng qua các thời kỳ cách mạng. Tập trung dân chủ chính thức được đưa vào Điều lệ Đảng, thông qua tại Hội nghị Trung ương lần thứ nhất (tháng 10/1930), cụ thể: Đảng Cộng sản Đông Dương “cũng như các chi bộ của Q.T.C.S phải tổ chức theo lối dân chủ tập trung”^{[4, t.2, tr.119]}, sau này gọi là nguyên tắc Tập trung dân chủ. Sau đó lần lượt đến nguyên tắc Tự phê bình và phê bình chính thức được đưa vào Điều lệ Đảng thông qua tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II... nguyên tắc Đoàn kết trên cơ sở của Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng chính thức được đưa vào Điều lệ Đảng thông qua tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III. Cần hiểu đúng về nguyên tắc đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng, từ đó nâng cao sức đề kháng của đảng viên trước sự chống phá của các thế lực thù địch hiện nay.

1. Hiểu đúng về nguyên tắc Đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng

Nguyên tắc có thể hiểu là những quy định bắt buộc tổ chức, cá nhân phải thực hiện. Nguyên tắc mang tính khách quan, bởi lẽ tổ chức không thể tùy tiện đặt ra nguyên tắc được, nó ra đời trên cơ sở nghiên cứu lý luận, khái quát hóa từ thực tiễn, được thực tiễn kiểm nghiệm và dần hoàn thiện.

Đoàn kết thống nhất có phải là một nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng hay đoàn kết thống nhất là một giá trị truyền thống mà chúng ta phải giữ gìn và phát huy? Tên đầy đủ của nguyên tắc này là gì? Tiếp cận sao cho đúng bản chất của một nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng. Đây là vấn đề phổ biến, được nhiều người đề cập đến như một lẽ tất nhiên không cần bàn luận; nhưng để trả lời thấu đáo vấn đề này thì lại chưa thấy một công trình khoa học nào đề cập đến. Một khi đảng viên chưa hiểu đúng về nguyên tắc này thì việc chấp hành sẽ không đạt được chất lượng, hiệu quả cao. Trên thực tế nhiều công trình khoa học, kể cả giáo trình được giảng dạy trong nhiều hệ đào tạo cũng chỉ sử dụng tên của nguyên tắc này một cách chung chung là nguyên tắc Đoàn kết thống nhất. Cách gọi đó không sai, tuy nhiên chưa thật sự đầy đủ, đảng viên không hiểu đúng về nguyên tắc này sẽ dễ dẫn đến thực hiện không đầy đủ, chung chung, hiệu quả không cao.

Nguyên tắc Đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng lần đầu tiên được Đảng đưa vào Điều lệ Đảng thông qua tại Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ III: “Đảng rất coi trọng việc tăng cường đoàn kết nhất trí trong nội bộ Đảng vì đó là sinh mệnh của Đảng. Đảng kiên quyết chống lại mọi hiện tượng chia rẽ, bè phái trong Đảng. Mỗi đảng viên phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như "giữ gìn con ngươi của mắt". Sự đoàn kết nhất trí đó phải dựa trên những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin và đường lối chính sách của Đảng và chỉ có thể thực hiện được trên cơ sở đấu tranh nội bộ về tư tưởng một cách nghiêm chỉnh. Tự phê bình và phê bình thành khẩn, thẳng thắn và đúng mức là một bảo đảm cho sự đoàn kết nhất trí đó”^{[4, t.21, tr.782]}. Như vậy, ngay từ đầu khi nguyên tắc này được đưa vào Điều lệ Đảng đã chỉ rõ: Sự đoàn kết nhất trí đó phải dựa trên những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin và đường lối chính sách của Đảng.

Đến Đại hội Đảng lần thứ IV, V, VI, Đảng tiếp tục khẳng định: “Đảng coi việc giữ gìn đoàn kết nhất trí trong Đảng trên cơ sở đường lối chính trị và nguyên tắc tập trung dân chủ là sinh mệnh của Đảng, và kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, chống mọi biểu hiện chia rẽ, bè phái trong Đảng. Giữa cán bộ, đảng viên phải xây dựng tình thương yêu đồng chí sâu sắc”^{[4, t.37, tr.782]}. Đến Điều lệ Đảng được thông qua tại Đại hội lần thứ IV, V, VI, Đảng tiếp tục hoàn thiện, phát triển hơn nữa nhận thức về nguyên tắc này, rút gọn những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin và đường lối chính sách của Đảng trên cơ sở đường lối chính trị, bởi lẽ đường lối chính trị của Đảng được xác định chính là trên cơ sở của chủ nghĩa Mác - Lênin. Đồng thời bổ sung thêm cơ sở đó là nguyên tắc tập trung dân chủ, coi việc thực hiện, giữ gìn đoàn kết nhất trí trong Đảng như là sinh mệnh của Đảng.

Đến Đại hội Đảng lần thứ VII, trong Điều lệ Đảng khẳng định: “Đảng là một khối thống nhất ý chí và hành động, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản, thực hiện tập thể lãnh đạo và cá nhân phụ trách, tự phê bình và phê bình, thực hiện dân chủ đầy đủ và kỷ luật chặt chẽ trong sinh hoạt đảng; giữ vững đoàn kết, thống nhất trong Đảng trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng”^{[4, t.51, tr.258]}. Như vậy, bắt đầu từ Điều lệ Đảng được thông qua tại Đại hội lần thứ VII chính thức khẳng định tên của nguyên tắc này là đoàn kết, thống nhất trong Đảng trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng, đây cũng là một trong những bước phát triển rất lớn của Đảng về nguyên tắc và bản chất của việc tổ chức thực hiện nguyên tắc này trong thực tiễn. Đến Đại hội lần thứ VIII, Đảng tiếp tục khẳng định tên của nguyên tắc, chỉ có thay đổi nhỏ đó là: “đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng”^{[4, t.55, tr.502]}.

Trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI và Đại hội lần thứ XII, XIII tiếp tục khẳng định: “Đảng là một tổ chức chặt chẽ, thống nhất ý chí và hành động, lấy tập trung dân chủ làm nguyên tắc tổ chức cơ bản, thực hiện tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, thương yêu đồng chí, kỷ luật nghiêm minh, đồng thời thực hiện các nguyên tắc: tự phê bình và phê bình, đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và điều lệ Đảng, gắn bó mật thiết với nhân dân, Đảng hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật”^{[1, tr.5]}. Như vậy, tên chính xác của nguyên tắc này là Đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng, điều đó cho thấy nguyên tắc này không chỉ là sự kết tinh của giá trị truyền thống, là sản phẩm của lý luận và thực tiễn của sự nghiệp cách mạng Việt Nam, mà nó còn mang đầy đủ tính chất của một nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng. Bản chất của vấn đề có thể không khác nhau, tuy nhiên cách tiếp cận vấn đề sẽ ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả việc chấp hành nguyên tắc của đội ngũ đảng viên. Các tổ chức đảng và đảng viên phải chấp hành nghiêm túc các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, trong đó có nguyên tắc Đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng bảo đảm Đảng là một khối thống nhất về tư tưởng, chính trị, đạo đức, tổ chức và cán bộ.

Đoàn kết tiếp cận dưới góc độ là một nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng phải trên cơ sở của Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng, buộc các tổ chức đảng, đảng viên phải chấp hành.

Cương lĩnh chính trị là gì? “Cương lĩnh chính trị là văn bản trình bày những nội dung cơ bản về mục tiêu; đường lối, nhiệm vụ và phương pháp cách mạng trong một giai đoạn nhất định”^{[2, tr.2]}, Đoàn kết trên cơ sở của Cương lĩnh chính trị nghĩa là các đảng viên trên cơ sở về mục tiêu; đường lối, nhiệm vụ và phương pháp cách mạng chung của Đảng, của tổ chức mà mình là thành viên để làm căn cứ đoàn kết với nhau thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị. Mọi hành vi đi ngược lại mục tiêu, đường lối, nhiệm vụ và phương pháp cách mạng của Đảng, của tổ chức cần phải được đấu tranh loại bỏ.

Điều lệ Đảng là gì? “Điều lệ Đảng là văn bản xác định tôn chỉ, mục đích, hệ tư tưởng, các nguyên tắc về tổ chức và hoạt động, cơ cấu tổ chức bộ máy của Đảng, quy định trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền hạn của đảng viên và các tổ chức đảng”^{[2, tr.2]}, Đoàn kết trên cơ sở của Điều lệ Đảng nghĩa là các đảng viên trên cơ sở những nội dung được xác định trong Điều lệ Đảng để làm căn cứ đoàn kết với nhau thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị. Mọi hành vi vi phạm các quy định trong Điều lệ Đảng đều phải được đấu tranh loại bỏ.

2. Nâng cao sức đề kháng của đảng viên trước sự chống phá của các thế lực thù địch

Thứ nhất, đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho đội ngũ đảng viên về các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng; Cương lĩnh chính trị, Điều lệ Đảng; các quy định, quy chế trong tổ chức, thực hiện nhiệm vụ chính trị. Để đảng viên chấp hành một cách nghiêm túc và tự giác, trước hết đảng viên cần phải hiểu đúng và đầy đủ nội dung, bản chất của vấn đề, trong đó có nguyên tắc Đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng. Việc tuyên truyền, giáo dục cần đa dạng hóa các hình thức, trong đó đẩy mạnh tuyên truyền trên các phương tiện truyền thông đại chúng chính thống; lồng ghép nội dung trong các chương trình đào tạo, bồi dưỡng ở các hệ đào tạo; thông qua hệ thống tổ chức đảng, các tổ chức trong hệ thống chính trị; kết hợp với các kênh thông tin có sức lan tỏa lớn hiện nay như các trang mạng xã hội.

Thứ hai, hoàn thiện các quy định, quy chế, hướng dẫn nói chung và các nguyên tắc nói riêng, bảo đảm ngày càng khoa học, chặt chẽ. Cụ thể hoá các nội dung của các nguyên tắc để triển khai thực hiện bảo đảm thống nhất và hiệu quả. Đề cao trách nhiệm của cá nhân đảng viên nhất là người đứng đầu trong việc chấp hành nguyên tắc đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng. Mỗi cá nhân không ngừng rèn luyện đạo đức cách mạng, lối sống lành mạnh, giản dị, trong sáng theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Nêu cao trách nhiệm của đảng viên, người đứng đầu nhất là trong 3 mối quan hệ lớn: mình với mình, mình với đồng chí mình và mình với công việc, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, trong bất kỳ công việc nào, mọi hoạt động của con người được gói gọn trong ba mối quan hệ lớn: Mình đối với mình, chớ tự kiêu, tự đại, Bác cho rằng: "Tự kiêu, tự đại là khờ dại. Vì mình hay, còn nhiều người hay hơn mình"[3, t.6, tr.129-130]. Mình đối với người, chớ nịnh hót, khinh người, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: "Chớ nịnh hót người trên. Chớ xem khinh người dưới. Thái độ phải chân thành, khiêm tốn, phải thật thà đoàn kết. Phải học người và giúp người tiến tới"[3, t.6, tr.130-131]. Mình đối với công việc, Người cho rằng: "Phải để công việc nước lên trên, trước việc tư, việc nhà. Đã phụ trách việc gì, thì quyết làm cho kỳ được, cho đến nơi đến chốn, không sợ khó nhọc, không sợ nguy hiểm"^{[3, t.6, tr.131]}. Có như thế mới xứng đáng là chiến sĩ tiên phong trong đội tiên phong của giai cấp công nhân, đúng như Bác nhận định, "Những người mà: Giàu sang không thể quyến rũ; Nghèo khó không thể chuyển lay; Uy lực không thể khuất phục"^{[3, t.7, tr.50]}.

Thứ ba, tổ chức thực hiện nguyên tắc Đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng cần phải được đặt trong việc thực hiện tổng thể cả năm nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, trong đó lấy nguyên tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức và hoạt động cơ bản nhất, làm cơ sở, căn cứ và môi trường để tổ chức thực hiện các nguyên tắc còn lại, trong đó có nguyên tắc Đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm minh đảng viên vi phạm trong việc chấp hành nguyên tắc Đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng. Thực hành đoàn kết giúp đảng viên phát huy ưu điểm, khắc phục được những hạn chế của bản thân. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, đoàn kết có vai trò đặc biệt quan trọng, góp phần vào việc huấn luyện cán bộ, đảng viên, giúp họ khắc phục được những khuyết điểm, hạn chế “giúp ta vượt tất cả mọi khó khăn, gian khổ. Nó rèn luyện cho chiến sĩ, cán bộ và đồng bào ta thành những người anh hùng”^{[3, t.10, tr.85]}. Đoàn kết góp phần mở rộng dân chủ, khi bàn bạc, tất cả cán bộ, đảng viên đều được tham gia góp ý, thảo luận dân chủ, rộng rãi. Tuy nhiên, đoàn kết phải trên cơ sở Cương lĩnh Chính trị, Điều lệ Đảng, Người khẳng định: “Tăng cường đoàn kết nhất trí trên cơ sở tư tưởng Mác - Lênin”^{[3, t.11, tr.218]}.

Muốn thực hành đoàn kết tốt thì tư tưởng phải thống nhất, phải mở rộng dân chủ, Người cho rằng: “Muốn đoàn kết chặt chẽ trong Đảng, ắt phải thống nhất tư tưởng, mở rộng dân chủ nội bộ, mở rộng tự phê bình và phê bình”^{[3, t.9, tr.368]}. Thực hành đoàn kết một cách nghiêm túc, trước hết là đoàn kết trong Đảng, trong từng tổ chức, đặc biệt là người đứng đầu phải luôn phát huy tinh thần gương mẫu, tiên phong trong việc thực hành đoàn kết, Người nhấn mạnh: “sự đoàn kết trong Đảng là quan trọng hơn bao giờ hết, nhất là sự đoàn kết chặt chẽ giữa các cán bộ lãnh đạo”^{[3, t.9, tr.368]}. Có thực hành đoàn kết một cách nghiêm túc và hiệu quả thì mới có được sức mạnh hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, công việc mới thành công, đúng như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết; Thành công, thành công, đại thành công”^{[3, t.13, tr.130]}.

Thứ tư, nhận thức đúng, đầy đủ, hiểu bản chất của nguyên tắc đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng sẽ giúp cho đội ngũ đảng viên kiên định hơn, nâng cao bản lĩnh chính trị, chấp hành đúng nguyên tắc, góp phần bảo vệ nguyên tắc ngay từ bên trong tổ chức của Đảng. Trong mỗi đảng viên tạo sức đề kháng, năng lực phản bác các quan điểm sai trái, thù địch liên quan đến việc chống phá nguyên tắc này như một số quan điểm sai trái, thù địch cho rằng: “đoàn kết mà Đảng đưa ra chỉ mang tính khẩu hiệu, mị dân”; “đoàn kết hình thức, bản chất là đấu tranh nội bộ, thanh trừng lẫn nhau”... Để tạo nên đội ngũ đảng viên có sức đề kháng tốt, các tổ chức đảng không chỉ dừng lại ở việc tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục mà còn phải sử dụng liệu pháp mạnh hơn đó là đẩy mạnh việc đổi mới nội dung, chương trình đào tạo cán bộ, đảng viên; lồng ghép việc bảo vệ nền tảng tư tưởng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái thù địch trong các chương trình đào tạo, bồi dưỡng của Đảng và Nhà nước như: chương trình bồi dưỡng nhận thức về Đảng cho quần chúng ưu tú, đảng viên mới; chương trình đào tạo sơ cấp, trung cấp, cao cấp lý luận chính trị...

Kết luận

Như vậy, trong diễn đạt đảng viên có thể sử dụng tên đầy đủ của nguyên tắc này như trong Điều lệ Đảng là nguyên tắc đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng; hoặc có thể sử dụng tên gọi tắt là nguyên tắc Đoàn kết thống nhất. Trong tư duy và tổ chức thực hiện, đảng viên cần phải hiểu đúng về nguyên tắc này và tổ chức thực hiện nghiêm minh, hiệu quả. Sử dụng đồng thời các biện pháp để nâng cao sức đề kháng cho đội ngũ đảng viên trước sự chống phá của các thế lực thù địch trên nhiều lĩnh vực, trong đó có sự chống phá của các thế lực thù địch đối với nguyên tắc này. Muốn bảo vệ nền tảng tư tưởng, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch thì trước hết mỗi  đảng viên phải hiểu rõ những điều cơ bản nhất của tổ chức mà mình là thành viên, đó là các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng, trong đó có nguyên tắc Đoàn kết trên cơ sở Cương lĩnh chính trị và Điều lệ Đảng.