Xây dựng, chỉnh đốn Đảng “là nhiệm vụ sống còn đối với sự tồn vong của Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta”[5, tr.91]. Trong đó, xây dựng Đảng về đạo đức có ý nghĩa quyết định đến sự tồn tại và phát triển của Đảng. Đạo đức là gốc của người cách mạng, là gốc của Đảng, nhân tố quyết định sự vững chắc của nền tảng tư tưởng, sự đúng đắn của đường lối chính trị và sự trong sạch, vững mạnh của Đảng. Từ thực tế xây dựng và phát triển đất nước, thực tế công tác xây dựng Đảng ngang tầm nhiệm vụ trong điều kiện mới, xây dựng Đảng về đạo đức đặt ra hết sức cấp bách. Nghiên cứu phát huy giá trị tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức là giải pháp có ý nghĩa đối với xây dựng Đảng về đạo đức trong điều kiện hiện nay.

1. Sự cần thiết phải tăng cường xây dựng Đảng về đạo đức theo tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình hiện nay

Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, với đường lối cách mạng đúng đắn đã lãnh đạo nhân dân làm cách mạng, giành lại độc lập dân tộc, thống nhất đất nước và tiến hành xây dựng xã hội mới. Giải phóng dân tộc, giải phóng nhân dân khỏi ách áp bức, bóc lột, đem lại tự do, hạnh phúc cho nhân dân là sự nghiệp vĩ đại, thể hiện bản chất nhân văn, giá trị đạo đức của Đảng. Tuy nhiên, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra: “Một dân tộc, một đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”[13, tr.672]. Theo Người, chủ nghĩa cá nhân “là mẹ đẻ ra tất cả mọi tính hư nết xấu...; là kẻ thù hung ác của đạo đức cách mạng, của chủ nghĩa xã hội”[12, tr.90]. Vì thế, xây dựng đạo đức cách mạng phải gắn chặt với chống chủ nghĩa cá nhân; chống lại những gì trái với đạo đức cách mạng, trái với chủ nghĩa tập thể và chủ nghĩa xã hội.

Ngay khi cách mạng còn khó khăn, đầy cam go, thử thách chủ nghĩa cá nhân trong đội ngũ cán bộ đã xuất hiện, khi cách mạng thành công, bước vào thời kỳ cải cách, đổi mới, hội nhập chủ nghĩa cá nhân xuất hiện với nhiều biểu hiện tinh vi, nghiêm trọng hơn. Những vi phạm, biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân không chỉ ở các cá nhân cá biệt mà còn trong cả các cơ quan, tổ chức đảng. Sự suy thoái về đạo đức ở một bộ phận đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng đã làm hạ thấp uy tín, mối quan hệ giữa Đảng với nhân dân, đe dọa vai trò lãnh đạo, vị trí cầm quyền của Đảng.

Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Đảng xác định: “Tập trung xây dựng Đảng về đạo đức,tích cực đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; ngăn chặn, đẩy lùi có hiệu quả tình trạng suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”[1, tr.41]. Và yêu cầu: “Nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện các giá trị đạo đức cách mạng theo tinh thần “Đảng ta là đạo đức, là văn minh” cho phù hợp với điều kiện mới và truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc. Xây dựng các chuẩn mực đạo đức làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên tự điều chỉnh hành vi ứng xử trong công việc hằng ngày”[1, tr.184].

Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII tiếp tục nhấn mạnh “Chú trọng xây dựng Đảng về đạo đức, đề cao trách nhiệm nêu gương, ý thức tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý và người đứng đầu các cấp”[2, tr.95].

2. Những phẩm chất đạo đức của Đảng cần xây dựng và phát huy theo tư tưởng Hồ Chí Minh

Một là, trung thành với lợi ích của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam

Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Đảng không phải là một tổ chức để làm quan phát tài. Nó phải làm tròn nhiệm vụ giải phóng dân tộc, làm cho Tổ quốc giàu mạnh, đồng bào sung sướng”[5, tr.289]. “Đảng chỉ có một điều là phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân, phục vụ xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa”[8, tr.271]. Có thể thấy, lợi ích của Đảng và nhân dân là thống nhất, giải phóng nhân dân, đem lại tự do, hạnh phúc cho nhân dân là mục tiêu của Đảng. Vì thế, không có lý gì Đảng từ bỏ mục tiêu của mình, lợi ích của mình và càng không bao giờ từ bỏ khi đó là cội nguồn, cơ sở cho sự tồn tại và phát triển của Đảng.

Như vậy, trong sự ra đời, mục tiêu cách mạng và nhận thức về bản chất của Đảng thì trung thành với lợi ích của nhân dân lao động và của dân tộc là phẩm chất hàng đầu trong thang giá trị đạo đức của Đảng. Xét trong quan hệ giữa Đảng và nhân dân đây là cơ sở cho cán bộ, đảng viên tự điều chỉnh hành vi ứng xử trong công việc hằng ngày phẩm chất đó là tiêu chí để mỗi đảng viên thể hiện phẩm chất “Trung với nước, hiếu với dân”. Ngược lại, mỗi đảng viên “Trung với nước, hiếu với dân” là cơ sở bảo đảm cho Đảng luôn trung thành với lợi ích của nhân dân lao động và của dân tộc.

Hai là, đoàn kết, thống nhất, đồng thuận

Đảng ra đời là kết quả sự kết hợp giữa chủ nghĩa Mác - Lênin với phong trào công nhân và phong trào yêu nước, trong bản chất đã có cơ sở của đoàn kết, thống nhất toàn dân tộc; đặt cơ sở cho sự trung thành của Đảng với lợi ích của nhân dân lao động và của dân tộc. Nếu Đảng không đoàn kết, thống nhất, đồng thuận để thực hiện được mục tiêu, cương lĩnh, đường lối chính trị của mình; không vì độc lập của dân tộc, không vì tự do, hạnh phúc của nhân dân là không có đạo đức, không xứng đáng với sự tin cậy của nhân dân, của dân tộc. Vì lẽ đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt ra yêu cầu: “Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình”[9, tr.622], Người còn nhắc nhở, “chỉ đoàn kết trong Đảng, cách mạng cũng không thành công được, còn phải đoàn kết nhân dân cả nước”[5, tr.278]. Bởi “so với số nhân dân thì số đảng viên chỉ là tối thiểu, hàng trăm người dân mới có một người đảng viên. Nếu không có nhân dân giúp sức, thì Đảng không làm được việc gì hết”[5, tr.278]. Nhiệm vụ hàng đầu của Đảng là đoàn kết toàn dân tộc, huy động sức mạnh toàn dân tộc làm cuộc cách mạng xóa bỏ ách áp bức, bóc lột giành lại độc lập, tự do. Đó là nghĩa vụ đạo đức của Đảng, là đạo đức của Đảng.

Đoàn kết, thống nhất, đồng thuận là một phẩm chất đạo đức của Đảng. Nó đặt ra yêu cầu củng cố sự đoàn kết, thống nhất, đồng thuận với ý nghĩa là một phẩm chất, một yêu cầu từ bên trong, tự thân chứ không chỉ dừng lại là một yêu cầu bên ngoài theo nghĩa là nguyên tắc phải thực hiện để thống nhất về tổ chức và hoạt động của Đảng. Chỉ như vậy mới có đoàn kết lâu dài, thống nhất, đồng thuận thực chất, là cơ sở để thực hiện dân chủ, phát huy dân chủ trong Đảng, cơ sở để thực hiện thắng lợi mọi đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng.

Ba là, gắn bó mật thiết với nhân dân

Sinh thời, Hồ Chí Minh khẳng định, “chính sách của Đảng và Chính phủ là phải hết sức chăm nom đến đời sống của nhân dân. Nếu dân đói, Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân rét là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân dốt là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân ốm là Đảng và Chính phủ có lỗi”[7, tr.518]. Người nêu yêu cầu: “tất cả các cơ quan Nhà nước là phải dựa vào nhân dân, liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự kiểm soát của nhân dân”[8, tr.375]. Điều đó không chỉ thể hiện đạo đức của người lãnh đạo mà chính là để có cơ sở tốt hơn cho việc hoạch định chủ trương, đường lối, chính sách. Đối với cán bộ lãnh đạo, Người yêu cầu: “Phải thấu suốt chính sách của Đảng và Chính phủ. Phải đi đúng đường lối quần chúng. Phải thật sự gần gũi nhân dân, lắng nghe ý kiến và nguyện vọng của nhân dân, học hỏi kinh nghiệm của nhân dân. Phải biến quyết tâm của Đảng và Chính phủ thành quyết tâm của quần chúng. Phải thiết thực quan tâm đến đời sống của nhân dân”[8, tr.438]. Nhân dân góp sức lực, trí tuệ vào xây dựng chủ trương, đường lối, chính sách thì tất yếu sẵn lòng thực hiện, sẵn lòng đóng góp sức lực và của cải cho sự nghiệp xây dựng đất nước. Đảng huy động sức dân, tài dân, của dân để phục vụ nhân dân, đó là sự lãnh đạo phục vụ của Đảng, là đạo đức của Đảng đối với nhân dân.

Đảng giữ mối quan hệ mật thiết với nhân dân không chỉ là đạo đức của Đảng đối với nhân dân mà còn là đạo đức với chính mình, cho sự tồn tại và phát triển của Đảng. Từ bản chất mối quan hệ này, Đảng luôn phấn đấu “xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”[10, tr.612]. Thấm nhuần lời dạy của Người, Đảng luôn nỗ lực gần dân, hiểu dân, tin dân, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, nhu cầu chính đáng của nhân dân để hoạch định chủ trương, đường lối, chính sách. Vì thế, Đảng luôn yêu cầu đảng viên phải “Giữ chặt mối liên hệ với dân chúng và luôn luôn lắng tai nghe ý kiến của dân chúng”[8, tr.326]. Đảng hiểu xa rời nhân dân sẽ mất sáng suốt, sẽ rơi vào chủ quan duy ý chí, trở nên quan liêu, độc đoán, chuyên quyền đánh mất đạo đức của Đảng.

Đảng quan hệ gắn bó mật thiết với nhân dân là một tiêu chí, một phẩm chất đạo đức của Đảng. Trong mối quan hệ giữa đạo đức của đảng viên với đạo đức của Đảng thì quan hệ gắn bó mật thiết với nhân dân là cơ sở, là điều kiện để mỗi đảng viên điều chỉnh và thể hiện phẩm chất thương yêu con người của mình, cũng như thể hiện phẩm chất hiếu với dân. Gắn bó với nhân dân, hiểu được những khó khăn, vất vả của nhân dân bản thân đảng viên sẽ có quyết tâm cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư.Có hiếu với dân sẽ lắng nghe ý kiến, nguyện vọng của dân, làm theo sáng kiến của nhân dân, học hỏi nhân dân và báo cáo Đảng, Chính phủ điều chỉnh, hoàn thiện chủ trương, đường lối, chính sách vì mục tiêu “hạnh phúc, ấm no của nhân dân”, không để lãng phí, để mất công bằng và bảo đảm “vai trò chủ thể, vị trí trung tâm của nhân dân trong chiến lược phát triển đất nước”[1, tr.51]. Đó là đạo đức, là trách nhiệm của mỗi đảng viên, đồng thời khẳng định đạo đức của Đảng đối với nhân dân.

Bốn là, tự phê bình và phê bình

Đạo đức của Đảng thể hiện ở việc thường xuyên tự phê bình và phê bình để giữ vững bản chất giai cấp, bản lĩnh chính trị, cách mạng và vai trò tiên phong. Người đã chỉ rõ: “Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”[5, tr.301]. Điều đó có ý nghĩa đặc biệt trong điều kiện Đảng cầm quyền, trước những nguy cơ sai lầm về đường lối; chủ nghĩa cá nhân phát triển mạnh; xa dân, mất lòng dân luôn thường trực.

Trong Di chúc, Người căn dặn: “Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng”[10, tr.622]. Tự phê bình và phê bình phải được tiến hành kiên quyết, triệt để trên cơ sở tình đồng chí thương yêu lẫn nhau. Phê bình “cốt để giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ. Cốt để sửa đổi cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn. Cốt đoàn kết và thống nhất nội bộ”[5, tr.272], đó là đạo đức của người đảng viên cộng sản, là đạo đức của Đảng.

Trong điều kiện đổi mới, hội nhập và phát triển của đất nước hiện nay, tự phê bình và phê bình phải luôn “Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng”[1, tr.109], đó cũng là sự trung thành với nhân dân, dân tộc, với chủ nghĩa Mác – Lênin, “là đạo đức, là văn minh” của Đảng.

Năm là, kỷ luật nghiêm minh, tự giác

Kỷ luật nghiêm minh, tự giác là một nguyên tắc trong tổ chức và hoạt động của Đảng. Tất cả đảng viên từ người giữ vị trí quản lý, lãnh đạo hay đảng viên thường đều phải tự giác tuân thủ kỷ luật. Người khẳng định: “Kỷ luật của ta là kỷ luật sắt, nghĩa là nghiêm túc và tự giác. Các đồng chí chúng ta cần phải ra sức giữ gìn kỷ luật sắt của Đảng”[6, tr.17]. Đó là đạo đức của người đảng viên, của tổ chức đảng và của Đảng. Đảng chỉ “là đạo đức, là văn minh” khi kỷ luật trong Đảng được thực hiện nghiêm minh, tự giác.

Trước vấn nạn tham ô, tham nhũng, lãng phí... của một bộ phận cán bộ, đảng viên, Đảng phải kiên quyết chống những hiện tượng phớt lờ kỷ luật, phớt lờ tổ chức, kiên quyết xử lý và đưa ra khỏi hàng ngũ những cán bộ, đảng viên vi phạm. Quyết tâm giữ vững đạo đức của Đảng, củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, vào kỷ luật, kỷ cương của Đảng. Như thế, kỷ luật nghiêm minh, tự giác không chỉ là đạo đức của người đảng viên mà còn là đạo đức của Đảng, làm nên sức mạnh của Đảng.

Sáu là, tinh thần quốc tế trong sáng

Cách mạng Tháng Mười Nga thành công với sự đời của Nhà nước Xôviết đã thúc đẩy phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và phụ thuộc. Trong cuộc đấu tranh đó, Hồ Chí Minh sớm nhận ra chủ nghĩa đế quốc là một hệ thống thế giới, chúng vừa tranh giành, xâu xé thuộc địa, vừa hùa với nhau để nô dịch các dân tộc nhỏ yếu vào hệ thống thuộc địa của chúng. Vì thế, Người khẳng định: “Chúng ta cách mệnh thì cũng phải liên lạc tất cả những đảng cách mệnh trong thế giới để chống lại tư bản và đế quốc chủ nghĩa”[3, tr.305]. “Cách mệnh An Nam cũng là một bộ phận trong cách mệnh thế giới. Ai làm cách mệnh trong thế giới đều là đồng chí của dân An Nam cả”[3, tr.329]. Trước lúc đi xa, trong Di chúc, Người mong Đảng “sẽ ra sức hoạt động, góp phần đắc lực vào việc khôi phục lại khối đoàn kết giữa các đảng anh em trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và chủ nghĩa quốc tế vô sản, có lý có tình”[10, tr.613].

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng luôn thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế. Chủ trương, đường lối, chính sách và những hoạt động thực tiễn của Đảng thể hiện tinh thần quốc tế trong sáng không chỉ thể hiện đạo đức của Đảng, mà nó cũng là cơ sở để cho đảng viên của Đảng có định hướng hoàn thiện phẩm chất đạo đức của mình. Mỗi đảng viên có tinh thần quốc tế trong sáng sẽ khẳng định tinh thần quốc tế trong sáng của Đảng.

(Ảnh: https://tuyengiao.vn)

3. Một số giải pháp nhằm xây dựng và phát huy đạo đức của Đảng trong giai đoạn hiện nay

Một là, tổ chức nghiên cứu, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng, kết hợp với các giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc, nhân loại để củng cố các giá trị, phẩm chất của Đảng, làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên hoàn thiện đạo đức của mình, tiến tới xây dựng đạo đức xã hội mới xã hội xã hội chủ nghĩa.

Hai là, nghiên cứu, bổ sung hoàn thiện các phẩm chất đạo đức của cán bộ, đảng viên, đặc biệt lưu ý cơ chế để cán bộ thực hiện tốt đức tính “dũng” theo tư tưởng Hồ Chí Minh, chữ “dám” theo quan điểm Đại hội XIII của Đảng.

Ba là, “đề cao trách nhiệm nêu gương, ý thức tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý và người đứng đầu các cấp; thực hiện nghiêm các quy định nêu gương của Đảng, quy định của Ban Chấp hành Trung ương về những điều đảng viên không được làm, cán bộ giữ cương vị càng cao càng phải tiên phong, gương mẫu”[2, tr.95].

Bốn là, “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp có lý tưởng cách mạng, có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng, hết lòng phụng sự Tổ quốc, dù ở vị trí nào cũng phải

luôn ý thức đầy đủ về trách nhiệm “đúng vai, thuộc bài”, thật sự chuyên nghiệp, làm tốt nhiệm vụ được giao, phải gắn bó mật thiết với nhân dân, được nhân dân tín nhiệm”[2, tr.96-97].

Năm là, xây dựng đạo đức của Đảng phải thông qua các sản phẩm cụ thể, hành động cụ thể thể hiện nền tảng tư tưởng của Đảng, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và qua xây dựng tổ chức Đảng.

Sáu là, tăng cường kỷ luật, kỷ cương, kiểm tra, giám sát trong các hoạt động của Đảng. Phát huy vai trò của quần chúng nhân dân tham gia giám sát đặc biệt đối với những vấn đề liên quan đến đạo đức của Đảng, đạo đức của cán bộ, đảng viên.

Kết luận

Xây dựng Đảng về đạo đức, xác định rõ các giá trị, phẩm chất đạo đức của Đảng là nhu cầu, yêu cầu cấp thiết trước những vấn đề suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống, vi phạm kỷ luật, kỷ cương của cán bộ, đảng viên, của tổ chức Đảng hiện nay. Tư tưởng Hồ Chí Minh về các giá trị, phẩm chất đạo đức của Đảng là cơ sở, chỉ dẫn cho việc xác định và hoàn thiện các giá trị, phẩm chất đạo đức của Đảng, để Đảng xứng đáng “là đạo đức, là văn minh” là chỗ dựa tin cậy, người lãnh đạo của nhân dân. Đạo đức của Đảng, của cán bộ, đảng viên được củng cố quyết định đến sự phát triển của Đảng, tăng cường vai trò lãnh đạo, vị thế cầm quyền của Đảng là điều kiện đảm bảo xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Tài liệu tham khảo:

[1] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

[2] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.

[3] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 2, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

[4] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 3, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

[5] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

[6] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 6, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

[7] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 9, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

[8] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 12, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

[9] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 13, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.

[10] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 15, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.