Từ khoá: Bí thư chi bộ; mô hình bí thư chi
bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố;Quảng Ninh.
Cử tri thôn 2, xã Bằng
Cả, bỏ phiếu bầu trưởng thôn nhiệm kỳ mới
(Ảnh:
https://baoquangninh.vn)
Đặt vấn đề
Mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố là một
người cùng lúc đảm nhiệm hai chức danh bí thư chi bộ thôn, bản khu phố và
trưởng thôn, bản, khu phố. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng chủ
trương tiếp tục thực hiện: “Bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, tổ trưởng
dân phố hoặc trưởng ban công tác mặt trận ở những nơi có điều kiện”[1,
tr. 185].
Quảng Ninh là tỉnh đi đầu trong cả nước về thực hiện thí điểm
nhất thể hóa chức danh bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố.
Với chủ trương đúng đắn, cách làm khoa học, bài bản, việc thực hiện mô hình bí
thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố ở tỉnh thời gian qua đã đạt
được nhiều kết quả tích cực với những kinh nghiệm quý báu. Tuy nhiên, qua quá
trình thực hiện, một số hạn chế, khó khăn, cũng được nhận diện, cần những giải
pháp cụ thể để khắc phục, tiếp tục thực hiện tốt mô hình bí thư chi bộ đồng
thời là trưởng thôn, bản, khu phố ở tỉnh trong thời gian tới.
1. Chủ trương và thực trạng việc thực hiện mô
hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố ở Quảng Ninh hiện nay
Trước năm 2016, ở tỉnh Quảng Ninh, trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo
thực hiện các nghị quyết của Trung ương về xây dựng Đảng và triển khai, thực
hiện nhiệm vụ chính trị của địa phương còn một số hạn chế, bất cập, nhất là ở
địa bàn dân cư đã được Tỉnh uỷ Quảng Ninh nhận diện như:
Thứ nhất, nhiệm kỳ bầu trưởng thôn không thống nhất
trong toàn tỉnh cũng như trong cùng địa phương; không đồng bộ với nhiệm kỳ đại
hội chi bộ (trong khi nhiệm kỳ đều là 2,5 năm); khó khăn cho việc lãnh đạo, chỉ
đạo chuẩn bị công tác nhân sự bầu trưởng thôn và nhân sự chi ủy, bí thư, phó bí
thư.
Thứ hai, tỷ lệ trưởng thôn chưa là đảng viên cao,
toàn tỉnh Quảng Ninh chỉ có 32,8% số trưởng thôn, bản, khu phố là đảng viên; tỷ
lệ chưa qua đào tạo cao (tỷ lệ trưởng thôn chưa qua đào tạo là 89,42%, tỷ lệ
trưởng khu phố chưa qua đào tạo là 28,7%); bí thư chi bộ đồng thời là trưởng
thôn, bản, khu phố chỉ có 336 đồng chí, chiếm 21,8%[2,
tr.73-76].
Thứ ba, vai trò lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính
trị, công tác tuyên truyền, vận động nhân dân của chi bộ còn mờ nhạt.
Thứ tư,
còn tồn tại về nhận thức, rào cản về dòng tộc, cục bộ, phân quyền (đã làm
trưởng thôn thì thôi bí thư; hoặc tư tưởng đồng chí bí thư chi bộ không muốn
làm trưởng thôn - do sợ va chạm; hoặc trưởng thôn không muốn làm bí thư chi bộ
vì ngại chưa có nghiệp vụ sinh hoạt chi bộ, nghị quyết, kiểm điểm...).
Xác định rõ tầm quan trọng đó, Tỉnh uỷ đã sớm
ban hành và triển khai thực hiện Đề án: “Đổi mới phương thức, nâng cao năng lực
lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; thực hiện tinh giản bộ máy, biên chế” (Đề án 25); Nghị quyết số 19-NQ/TU, ngày 3-3-2015, nhằm
đổi mới tổ chức bộ máy và hoạt động của hệ thống chính trị ở cơ sở. Ngày
28/12/2016, Tỉnh uỷ Quảng Ninh ban hành và chỉ đạo tổ chức thực hiệnChỉ thị số 12-CT/TU, về “Thống nhất
nhiệm kỳ đại hội chi bộ trực thuộc đảng bộ cơ sở với bầu trưởng thôn, bản, khu
phố, nhiệm kỳ 2017 - 2020”,thể
hiệnquyết tâm nhất thể hóa chức
danh bí thư chi bộ kiêm trưởng thôn, khu tại 100% thôn, khu ở Quảng Ninh:
i) đẩy
mạnh công tác tuyên truyền, vận động, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc để cán
bộ, đảng viên và nhân dân hiểu, tin tưởng làm theo.
ii) làm
tốt công tác tư tưởng đối với những đồng chí thôi giữ chức vụ bí thư chi bộ
hoặc trưởng, phó thôn.
iii) chỉ
đạo thống nhất công tác chuẩn bị nhân sự chi ủy, trưởng thôn, hướng dẫn đại hội
chi bộ, nhất là chi bộ thôn.
iv) phân
công cán bộ phụ trách, theo dõi từng địa bàn nắm tình hình, tiến độ, hướng dẫn
nghiệp vụ và phối hợp tháo gỡ khó khăn trong quá trình triển khai Chỉ thị, nhất
là những vướng mắc trong công tác bầu trưởng thôn.
v) các
địa phương đã rà soát từng thôn trên địa bàn, từng chi bộ; trên cơ sở thực tiễn
và nhân sự hiện có, tập trung chỉ đạo thực hiện nghiêm túc mô hình bí thư chi
bộ kiêm trưởng thôn, hoặc người đứng đầu cơ quan, đơn vị đồng thời là bí thư chi
bộ.
vi) vận
dụng linh hoạt trong việc điều động cán bộ, công chức, người hoạt động không
chuyên trách cấp xã cư trú trên địa bàn để thực hiện kiêm nhiệm trưởng thôn
hoặc bí thư, phó bí thư chi bộ.
vii) chủ
động bồi dưỡng, tạo nguồn quần chúng có năng lực, uy tín, có khả năng làm
trưởng thôn để kết nạp vào Đảng tiến tới thực hiện nhất thể chức danh bí thư chi
bộ kiêm trưởng thôn.
Với sự vào cuộc quyết liệt, đến hết tháng 6/2017
các địa phương, đơn vị trong toàn tỉnh đã hoàn thành công tác bầu cử trưởng
thôn, bản, khu phố với kết quả cao: Trưởng thôn là đảng viên
1.558/1.565 (99,6%); bí thư chi bộ kiêm trưởng thôn ở 1.513 (96,7%). Năm 2020,
100% trưởng thôn là đảng viên; 1.540/ 1.542 (99,9%) bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn[3].
Nhìn chung, cán bộ và nhân dân trên địa bàn
đánh giá cao những lợi ích tích cực do mô hình mang lại. Đối với câu hỏi về ưu
điểm của mô hình, đối tượng được hỏi là bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn,
bản, khu phố thể hiện sự đồng tình cao với những ưu điểm được đề xuất, các ưu
điểm đều đạt trên 50%. Nhiều ưu điểm đạt trên 90%, có ưu điểm đạt 98%, chứng tỏ
những ưu điểm này đã biểu hiện rõ nét trong thực tiễn.
Đánh giá về những ưu điểm này trong thực tiễn,
đối tượng 2 đánh giá rất tích cực, hầu hết các ưu điểm của mô hình trong thực
tế đều Đạt hoặc Vượt kỳ vọng. Những ưu điểm được đánh giá
“Vượt kỳ vọng” có tỷ lệ cao nhất là: Nâng cao hiệu quả hoạt động, phát huy rõ
nét hơn vai trò của bí thư và tổ chức đảng ở thôn, bản, khu phố với tỷ lệ
47,4%; đưa chủ trương, nghị quyết của Đảng vào cuộc sống nhanh hơn, hiệu quả
hơn cũng với tỷ lệ 47,4%; phát huy tốt hơn dân chủ ở cơ sở với tỷ lệ 41,7%;
nâng cao hiệu quả hoạt động, phát huy rõ nét hơn vai trò của bí thư và tổ chức
đảng ở thôn, bản, khu phố với tỷ lệ 37,6%.
Biểu đồ: Kết quả
khảo sát đánh giá của một số cán bộ, đảng viên và nhân dân về ưu điểm mô hình
bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố trong thực tiễn

Nguồn: Nguyễn Thị Thuỳ Linh (2022), Thực hiện mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố ở Quảng Ninh hiện nay, Đề tài khoa học cấp cơ sở, mã số ĐTCS.11.22, Học viện Chính trị khu vực I, Hà Nội
Với những kết quả tích cực từ việc thực hiện mô
hình bí thư chi bộ đồng
thời là trưởng thôn, bản, khu phố, ngày
18/02/2021, Tỉnh uỷ Quảng Ninh đã ban hành Chỉ thị số 24-CT/TU về Tổ
chức đại hội chi bộ trực thuộc đảng bộ cơ sở và bầu trưởng, thôn, bản, khu phố
nhiệm kỳ 2022-2025; Kế hoạch số 129-KH/TU
ngày 02/3/2022 về “Tổ chức đại hội chi bộ trực thuộc đảng bộ cơ sở và
bầu trưởng thôn, khu phố nhiệm kỳ 2022-2025”. Với chủ trương, quan điểm nhất
quán và sự chuẩn bị chu đáo, Quảng Ninh đã hoàn thành mô hình “Dân tin - Đảng
cử", giữ vững 100% bí thư chi bộ đồng
thời là trưởng thôn, bản, khu phố[4].
Như vậy, việc
thực hiện mô hình bí thư chi bộ đồng
thời là trưởng thôn, bản, khu phố ở Quảng Ninh thời gian vừa qua đã đạt được ưu
điểm sau: i) bảo đảm quan điểm
của Đảng, nghị quyết, chủ trương, phương châm, mục tiêu mà Tỉnh uỷ Quảng Ninh
đã xác định; ii)100% bí
thư chi
bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố được bầu đã bảo đảm các tiêu chuẩn,
điều kiện đối với hai chức danh và thực hiện tốt nhiệm vụ được giao; iii)vai trò lãnh đạo của chi bộ được tăng cường, đã phát huy được vai trò
chủ động, năng động, sáng tạo, hiệu quả hoạt động của thôn, bản, khu phố, phát
huy quyền làm chủ của nhân dân trong thực hiện nhiệm vụ chính trị ở địa phương.
Tuy nhiên,
bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc thực hiện mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố ở
Quảng Ninh cũng còn một số hạn chế, khó khăn nhất định: i) khối lượng và áp lực công việc lớn đối
với một người đảm nhiệm hai chức danh; ii) vẫn
còn tồn tại nguy cơ lẫn lộn vai trò bí thư chi bộ và trưởng thôn, bản, khu phố; nguy cơ độc đoán, chuyên quyền,
mất dân chủ; mô hình khó hoạt động đối với những thôn, bản, khu phố khó khăn,
phức tạp; iii) một số đồng chí bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố còn
lúng túng, bị động trong thực hiện nhiệm vụ. Những hạn chế, tồn tại trong quá
trình thực hiện mô hình bí thư chi bộ đồng
thời là trưởng thôn, bản, khu phố ở Quảng Ninh xuất phát từ nhiều nguyên nhân: Một là, xuất phát từ nhận thức của cấp uỷ,
tổ chức đảng, cán bộ, nhân dân ở thôn, bản, khu phố về mô hình thời gian đầu
thực hiện mô hình còn hạn chế; Hai là,
xuất phát từ phía nhân sự đảm nhiệm chức danh bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố; Ba là, mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố là mô
hình mới, không có chỗ tham khảo; chưa có văn bản quy định, hướng dẫn cụ thể;
chế độ, chính sách còn nhiều vướng mắc, khó khăn và một số nguyên nhân khách
quan khác: Ảnh hưởng từ tâm lý, thói quen, tập quán... của người dân địa
phương, đặc điểm tình hình địa phương phức tạp, khó khăn; Yêu cầu thực tiễn đặt
ra ngày càng cao đối với nhiệm vụ ở thôn, bản, khu phố.
2. Một
số kinh nghiệm rút ra từ việc thực hiện mô hình bí thư chi bộ đồng thời là
trưởng thôn, bản, khu phố ở tỉnh Quảng Ninh và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao
hiệu quả của công tác này trong thời gian tới
Qua thực
trạng có thể rút ra một số kinh nghiệm trong thực hiện mô hình bí thư chi bộ đồng
thời là trưởng thôn, bản, khu phố ở tỉnh Quảng Ninh: Thứ nhất, cần có sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy
các cấp, sự đoàn kết, thống nhất trong toàn Đảng bộ tỉnh; Thứ hai, cách làm bài bản, khoa học, chủ
động chuẩn bị những điều kiện cần thiết để thực hiện chủ trương bố trí bí thư
chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, tổ dân phố; Thứ ba, thực
hiện dân chủ hóa trong các khâu, các bước trong việc thực hiện chủ trương bí
thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố; Thứ tư, cần có chính sách đãi ngộ thỏa đáng đối với cán bộ
thôn, bản, tổ dân, khu phố.
Để tiếp tục thực hiện tốt mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng
thôn, bản, khu phố ở Quảng Ninh, cần thực hiện một số giải pháp sau:
Một là, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cấp uỷ, các tổ
chức trong hệ thống chính trị, cán bộ, đảng viên và nhân dân trong việc thực
hiện mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố.
Nâng cao nhận thức của cấp uỷ, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên và nhân
dân ở các thôn, bản, khu phố của Tỉnh về tính ưu việt của mô hình và những kết
quả việc thực hiện mô hình ở Tỉnh, tạo sự thống nhất về nhận thức, tạo quyết
tâm cao, động lực mạnh mẽ để thực hiện.
Nêu cao trách
nhiệm của cấp uỷ, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên và nhân dân trong thực hiện
mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố; Phát huy trách
nhiệm của cán bộ được bầu giữ chức danh bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn,
bản, khu phố trong thực hiện nhiệm vụ.
Hai
là, chủ động xây
dựng, ban hành các quy định, quy chế, chỉ thị... nhằm tạo thuận lợi trong thực
hiện mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố.
Mô hình bí
thư Chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố là mô hình mới, chưa có văn
bản quy định, hướng dẫn cụ thể, chưa quy định thống nhất của Trung ương về chức
năng, nhiệm vụ của chi bộ thôn... là những khó khăn hiện có trong thực hiện mô
hình.
Ba
là, thực hiện
tốt công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng cán bộ phù hợp với
mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố.
Chi bộ, tổ
chức đảng ở cơ sở thực hiện tốt công tác rà soát, quy hoạch, giới thiệu nhân sự
cho chức danh bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố; tiếp tục
thực hiện phương châm “Dân tin, Đảng cử” trong công tác bầu cử bí thư chi bộ và
trưởng thôn, bản, khu phố; Quan tâm đào tạo, bồi dưỡng chức danh bí thư chi bộ
đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố thích ứng với mô hình; Cấp ủy, tổ chức
đảng tiếp tục chủ động mở các lớp cập nhật kiến thức cho các đồng chí trong
diện quy hoạch và đương chức về chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước,
nhất là những nội dung có liên quan đến thôn, bản, khu phố. Áp dụng các biện
pháp như đào tạo, bồi dưỡng qua trường lớp, qua các phong trào, Hội thi kỹ
năng, nghiệp vụ...
Bốn
là, phát huy vai trò của
các tổ chức trong hệ thống chính trị địa phương và nhân dân trong thực hiện mô
hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố.
Phát huy vai
trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể tại thôn, bản, khu phố ở tỉnh Quảng
Ninh trong ủng hộ, đồng thuận tạo điều kiện thực hiện mô hình cũng như giám
sát, phản biện nhằm nâng cao chất lượng thực hiện mô hình. Phát huy vai trò của
Nhân dân trong bầu cử, lựa chọn Trưởng thôn, bản, khu phố và giám sát hoạt động
của bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố.
Năm
là, tăng cường sự lãnh đạo,
chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, giám sát của cấp uỷ các cấp đối với hoạt động của
bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố.
Cấp uỷ tiếp
tục ban hành nghị quyết, chủ trương; các quy chế, quy định; lãnh đạo, chỉ đạo
các cấp uỷ, cơ quan chính quyền quán triệt và triển khai thực hiện mô hình bí
thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố. Tiếp tục quán triệt cấp uỷ
đảng các cấp trong lãnh đạo, chỉ đạo phải thống nhất, rõ ràng, dứt khoát và có
lộ trình thực hiện cụ thể. Các cơ quan tham mưu, giúp việc cấp uỷ hướng dẫn,
chỉ đạo việc thực hiện; giải quyết những khó khăn, vướng mắc; đôn đốc, kiểm
tra, giám sát, định hướng hoạt động của đội ngũ bí thư đồng thời là trưởng
thôn, bản, khu phố.
Sáu
là, cải thiện chính sách,
chế độ đãi ngộ, đảm bảo cơ sở vật chất, điều kiện kỹ thuật hợp lý đối với bí
thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn
Tỉnh Quảng
Ninh cần tiếp tục duy trì và phát huy kinh nghiệm của tỉnh trong thực hiện
chính sách cán bộ, nhất là chính sách đãi ngộ - một trong những giải pháp cần
được chú trọng ngay trong quá trình sắp xếp lại tổ chức bộ máy, thực hiện tinh
giản biên chế, trong đó có việc thực hiện chủ trương nhất thể hóa bí thư chi bộ
với trưởng thôn bản, tổ dân, khu phố. Về chế độ chính sách, tỉnh vận dụng tối
đa các quy định của Trung ương, tạo điều kiện thuận lợi nhất để đội ngũ cán bộ
cấp cơ sở yên tâm công tác, nâng cao hiệu quả công tác. Trong chế độ chính
sách, bên cạnh cơ chế hỗ trợ, phụ cấp còn có việc thường xuyên tập huấn, bồi
dưỡng năng lực cho bí thư chi bộ, đồng thời là trưởng thôn, khu phố. Cấp uỷ,
chính quyền các cấp cần chú ý quan tâm thực hiện chính sách khen thưởng, kỷ
luật trong thực hiện mô hình, tiếp tục thực hiện tốt Quy định về khen thưởng tổ
chức đảng và đảng viên.
Chuẩn bị cơ
sở vật chất, điều kiện kỹ thuật hợp lý là yêu cầu cần thiết để thực hiện tốt mô
hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố, đặc biệt là trong
công tác bầu cử.
Kết luận
Đánh giá tính hiệu lực, hiệu quả của mô hình bí thư
chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố, Kết quả khảo sát của đề tài cho
biết: hầu hết những người được hỏitrả
lời Có nên nhân rộng mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu
phố ra các địa phương khác trên cả nước? Điều này cho thấy với những lợi ích
trước mắt và lâu dài của mô hình, những kết quả tích cực trong thực tiễn, mô
hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố đã và đang được cán
bộ, đảng viên và nhân dân trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đánh giá cao. Những
người được hỏi cũng cho biết: khi nhân rộng cần chú ý đến nhiều yếu tố, điều
kiện thực tế của địa phương như địa bàn, số lượng và chất lượng nguồn nhân sự,
nhận thức của người dân địa phương...
* Bài viết là
kết quả nghiên cứu khoa học từ đề tài cơ sở phân cấp 2022: “Thực hiện
mô hình bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố ở Quảng Ninh hiện
nay”, mã số CS.11-22.
Tài liệu tham khảo:
[1] Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà
Nội.
[2] Nguyễn Xuân Ký (2020), "Bài học về “Dân tin - Đảng cử” trong triển khai
thành công mô hình “Bí thư chi bộ đồng thời là trưởng thôn, bản, khu phố” ở
tỉnh Quảng Ninh", Tạp chí Cộng sản (956).
[3] Duy Phương (2020), Đại hội đảng bộ các cấp ở
Quảng Ninh: Một số kết quả nổi bật,
http://www.xaydungdang.org.vn
[4] Nguyễn Thanh (2022), 100% các chi bộ thôn, bản,
khu phố trên địa bàn tỉnh hoàn thành Đại hội chi bộ nhiệm kỳ 2022-2025,
https://baoquangninh.com.vn
[5] Tỉnh uỷ Quảng Ninh (2022), Chỉ thị số 24-CT/TU ngày 18/2/2022 của Ban
Thường vụ Tỉnh ủy về “Tổ chức đại hội chi bộ trực thuộc đảng bộ cơ sở và bầu
trưởng thôn, bản, khu phố nhiệm kỳ 2022-2025”, Quảng Ninh.