Hội nghị toàn quốc quán triệt Quy định số 144-QĐ/TW và Chỉ thị số
35-CT/TW (nguồn: news.vnanet.vn)
Đặt vấn
đề
Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây
dựng văn hoá Đảng là bộ phận trong hệ thống các quan điểm của Người về xây dựng
nền văn hóa dân tộc. Người
cho rằng: “Đảng ta là đạo đức, là văn minh”[8, tr.403]. Ở đây,
“văn minh” bao hàm cả trí tuệ, cả lý tưởng, mục đích hướng tới sự phát triển của đất nước tốt đẹp. Từ khi thành lập đến nay, Đảng
Cộng sản Việt Nam luôn đặc biệt chú trọng xây dựng văn hóa Đảng, xây dựng những
giá trị chuẩn mực được thể hiện trong các hoạt động
của tổ chức Đảng và không bị tách rời với văn hóa dân tộc. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hoá Đảng là yêu cầu cấp thiết để
góp phần xây dựng văn hóa Đảng theo tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn
quốc lần thứ XIII của Đảng.
1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng văn hoá Đảng
Thứ nhất, xây dựng, củng cố
đoàn kết thống nhất trong Đảng - một biểu hiện đặc trưng của xây dựng văn hóa
Đảng.
Đoàn kết là một trong những giá trị văn hóa
truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta, đoàn kết thống nhất trong Đảng cũng trở
thành một giá trị văn hóa của Đảng, đó cũng là một trong những nguyên tắc cơ
bản nhất trong xây dựng Đảng kiểu mới trong tư tưởng Hồ Chí Minh và cũng
là cơ sở để xây dựng khối đoàn kết toàn dân tộc mà Người dày công vun đắp.
Trong tác phẩm Di chúc, vấn đề đầu tiên Người đề cập về công tác xây dựng Đảng
chính là đoàn kết thống nhất trong Đảng. Người viết: “Nhờ đoàn kết chặt chẽ,
một lòng một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc cho nên từ
ngày thành lập đến nay, Đảng ta đã đoàn kết, tổ chức và lãnh đạo nhân dân ta
hăng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác”[9, tr.611].
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, để sự đoàn kết thống
nhất trong Đảng thực sự trở thành một giá trị văn hóa Đảng, là nền tảng cho mọi
thành công của Đảng thì thực hiện đoàn kết phải trước sau như một, đoàn kết
phải trên cơ sở lý luận Mácxít, đường lối, chủ trương của Đảng và vì lợi ích
chung của dân tộc. Người yêu cầu, thực hiện đoàn kết, thống nhất thì Đảng phải
là một khối thống nhất cả ý chí và hành động, trong Đảng không cho phép có tình
trạng “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược”. Vì thế, Người nhấn mạnh: “Đoàn kết là
một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta. Các đồng chí từ Trung
ương đến các chi bộ cần giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con
ngươi của mắt mình”[9,
tr.622].
Để đoàn kết thống nhất trong Đảng thực sự thấm
nhuần và trở thành văn hóa Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra hệ thống các yêu cầu,
biện pháp cơ bản, khoa học và cụ thể. Người cho rằng, “cách tốt nhất” là phải
thực hiện nghiêm túc, triệt để các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt của Đảng,
đặc biệt là cần chú trọng nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê
bình. Người viết: “Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và
nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình”[9, tr.622].
Thứ hai, thực hành văn hóa tự
phê bình và phê bình là nội dung căn bản của xây dựng văn hóa Đảng trong tư
tưởng Hồ Chí Minh.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng Đảng, tự
phê bình và phê bình là nguyên tắc cơ bản, là quy luật phát triển của Đảng,
không những vậy, tự phê bình và phê bình được Người nâng lên tầm văn hóa tự phê
bình và phê bình góp phần thiết thực trong xây dựng văn hóa Đảng. Người luôn
nhấn mạnh mục đích cao nhất và duy nhất của việc tự phê bình và phê bình là:
một mặt để sửa chữa cho nhau, mặt khác để khuyến khích nhau, “bắt chước” nhau
cùng tiến bộ. Tự phê bình và phê bình là để “trị bệnh cứu người”, để thực hành
dân chủ và kỷ luật trong Đảng tốt hơn, nghiêm minh hơn, làm cho tổ chức đảng
trong sạch, vững mạnh hơn; qua đó “để củng cố và phát triển sự đoàn kết và
thống nhất của Đảng”[9,
tr.622].
Trong văn hóa tự phê bình và phê bình, Người yêu
cầu mỗi cán bộ, đảng viên phải đề cao trách nhiệm, phải có động cơ trong sáng,
vì lợi ích của Đảng, của dân tộc, kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân. Người
cũng chỉ rõ những biểu hiện tiêu cực trong tự phê bình và phê bình như: Chỉ
thiên về vạch khuyết điểm của người khác theo kiểu “bới lông, tìm vết” để tìm
cách hạ bệ nhau, làm giảm uy tín của nhau,... thực chất đều là biểu hiện của
chủ nghĩa cơ hội, thực dụng, là những yếu tố phản văn hóa trong tự phê bình và
phê bình. Mặt khác, văn hóa tự phê bình và phê bình của Chủ tịch Hồ Chí Minh
còn là thái độ thẳng thắn, trung thực, không sợ sai lầm, khuyết điểm và kiên
quyết sửa chữa sai lầm, khuyết điểm. Người cũng nhắc nhở, phê bình tuyệt nhiên
không phải để công kích, nói xấu; trong phê bình “chớ dùng những lời mỉa mai,
chua cay, đâm thọc”[6,
tr.272].
Trong văn hóa tự phê bình và phê bình, Chủ tịch
Hồ Chí Minh đặc biệt coi trọng việc lấy giáo dục làm đầu, cốt để răn, dạy, động
viên, nâng đỡ con người, chứ không phải để trừng phạt. Người viết: “Ta phải tự
phê bình ráo riết, và phải lấy lòng nhân ái, lấy lòng thành thật mà ráo riết
phê bình đồng chí mình. Hai việc đó phải đi đôi với nhau”[6, tr.279].
Qua đó có thể thấy, mục đích cao cả, động cơ
trong sáng, thái độ thẳng thắn, chân thành trong tự phê bình và phê bình theo
tinh thẩn của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thể hiện tấm lòng yêu thương con người,
quý trọng tình đồng chí, đồng đội, nêu cao nghĩa đồng bào, đồng loại, chủ nghĩa
yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo, kế tục và phát huy đạo lý làm người của dân tộc
Việt Nam. Những yếu tố đó tạo nên giá trị văn hóa Đảng, cần thường xuyên được
xây dựng và thực hành triệt để.
Thứ ba, tăng cường rèn luyện
đạo đức cách mạng và văn hóa Đảng là nội dung không thể tách rời trong xây dựng
văn hóa Đảng.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, thực hành đạo đức
cách mạng trong Đảng và ở mỗi cán bộ đảng viên là vấn đề trung tâm, nổi trội,
quy tụ nhất trong xây dựng văn hóa Đảng. Đây là vấn đề mà Người luôn dành sự
quan tâm đặc biệt, trong đó Người thường xuyên nhấn mạnh, để xây dựng Đảng
trong điều kiện cầm quyền, vấn đề tiên quyết là phải chăm lo giáo dục, rèn
luyện cán bộ, đảng viên về đạo đức cách mạng thực sự cần, kiệm, liêm, chính,
chí công vô tư. Vì thế, Người căn dặn: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng
viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng”[9, tr.622].
Với tư duy khoa học và tầm nhìn chiến lược cùng
với sự mẫn cảm chính trị sâu sắc, Hồ Chí Minh đã sớm chỉ ra nguy cơ cán bộ,
đảng viên rất dễ bị cám dỗ bởi cạm bẫy về lợi ích vật chất, dễ bị suy thoái về
tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống. Trong điều kiện Đảng cầm quyền, nguy cơ
đó sẽ ngày càng tăng nếu mỗi cán bộ, đảng viên xem thường việc tu dưỡng, rèn
luyện đạo đức cách mạng, như Người đã cảnh báo: “Một dân tộc, một Đảng và mỗi
con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay
và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng
nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”[9, tr.672].
Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, suy thoái về tư
tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống trong Đảng và ở mỗi cán bộ, đảng viên, xét
về bản chất của khía cạnh văn hóa, đó là biểu hiện của sự suy thoái về văn hóa
trong Đảng; là bộc lộ sự yếu kém, thiếu hụt năng lực văn hóa, sự lệch chuẩn văn
hóa của cán bộ, đảng viên; trở thành những vấn đề cấp bách, bức xúc, làm cho
toàn Đảng, toàn dân quan tâm, lo lắng. Người nhấn mạnh, điều này sẽ làm tổn hại
tới uy tín, thanh danh của Đảng, làm suy giảm niềm tin của cả đảng viên và nhân
dân đối với Đảng; gây phương hại tới năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng
và sự tồn vong của chế độ.
Vì vậy, Người luôn yêu cầu mỗi cán bộ, đảng viên
phải thường xuyên coi trọng việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, đây
chính là vấn đề cơ bản để xây dựng văn hóa Đảng trong tư tưởng Hồ Chí Minh và
trong toàn bộ tiến trình cách mạng Việt Nam.
Thứ tư, coi trọng văn hóa nêu
gương, văn hóa gần dân, trọng dân trong xây dựng văn hóa Đảng.
Theo chủ tịch Hồ Chí Minh “Nói chung thì các dân
tộc phương Đông đều giàu tình cảm, và đối với họ, một tấm gương sống còn có giá
trị hơn một trăm bài diễn văn tuyên truyền”[5, tr.284]. Do vậy, để xây dựng văn hóa
nêu gương đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ cấp cao, cán bộ
chủ chốt, người đứng đầu các cấp, các ngành, các địa phương phải luôn làm kiểu
mẫu trong công tác và lối sống ở mọi lúc, mọi nơi, mọi việc; nói phải đi đôi
với làm, nói ít làm nhiều để quần chúng noi theo. Người nói: “Trước mặt quần
chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến.
Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức. Muốn hướng dẫn nhân
dân, mình phải làm mực thước cho người ta bắt chước”[7, tr.16].
Xây dựng văn hóa Đảng là làm cho Đảng trong
sạch, vững mạnh, làm cho nhân dân tin tưởng, ủng hộ, giúp đỡ, bảo vệ Đảng. Vì
vậy, một trong những phương thức hữu hiệu, thiết thực để thực hành văn hóa nêu
gương là phải đẩy mạnh thực hiện nguyên tắc “văn hóa gần dân, văn hóa trọng
dân, văn hóa vì dân” của mỗi cán bộ, đảng viên. Bởi một chân lý thật giản đơn:
có gần dân mới hiểu dân, tin dân và được dân tin yêu mến phục, người cán bộ,
đảng viên mới có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình, mới “xứng đáng là người
lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”[9, tr.622]. Gần dân còn là để học hỏi dân,
để làm tốt vai trò cầu nối nhân dân với Đảng, Nhà nước; qua đó sẽ trọng dân và
phục vụ nhân dân được tốt hơn. Xa rời nhân dân, cán bộ, đảng viên sẽ giống như
“cá bị tách ra khỏi nước”, mất khả năng và sức sống.
2. Sự vận
dụng tư tưởng Hồ Chí Minh của Đảng Cộng sản Việt Nam vào xây dựng văn hoá Đảng
giai đoạn hiện nay
Trong suốt chiều dài lịch sử hơn 94 năm lãnh
đạo, Đảng ta luôn chú trọng xây dựng văn hóa trong Đảng. Nghị quyết Hội nghị
lần thứ 5, Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VIII) về xây dựng và phát triển
nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc đã chỉ rõ: “Để xây dựng
và phát triển văn hóa trong xã hội, trước hết cần xây dựng văn hóa trong Đảng,
trong bộ máy Nhà nước như Bác Hồ đã dạy Đảng ta là đạo đức, là văn minh. Văn
hóa đạo đức và lối sống lành mạnh phải được thể hiện trước hết trong mọi tổ
chức Đảng, Nhà nước, đoàn thể, trong cán bộ, viên chức Nhà nước”[1]. Tiếp đó, Nghị
quyết Hội nghị lần thứ 9, Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI) về xây dựng và
phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất
nước định hướng: “Chú trọng chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng, trong các cơ
quan Nhà nước và các đoàn thể; coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ
thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Trong đó, trọng tâm là xây dựng đội ngũ
cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức có phẩm chất đạo đức, tận tụy, hết lòng
phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân, gắn bó máu thịt với Nhân dân”. Tại Đại hội
XII, Đảng đề cao và nhấn mạnh: “Chú trọng chăm lo xây dựng văn hoá trong Đảng”
và xây dựng văn hóa trong Đảng được bổ sung với nhiều điểm mới; nổi bật là đưa
công tác xây dựng Đảng về đạo đức ngang tầm với xây dựng Đảng về chính trị, tư
tưởng và tổ chức: “Tập trung thực hiện mục tiêu xây dựng Đảng trong sạch, vững
mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức”. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn
quốc lần thứ XIII xác định xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản
sắc dân tộc để văn hoá thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển
đất nước và bảo vệ Tổ quốc; trong đó nhấn mạnh nhiệm vụ quan trọng phải tăng
cường xây dựng Đảng về đạo đức (cũng chính là xây dựng văn
hóa trong Đảng). Tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai thực hiện Nghị
quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Tổng Bí thư Nguyễn Phú
Trọng đặt ra yêu cầu: Chú trọng xây dựng Đảng và hệ thống chính trị về văn hoá,
về đạo đức; kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, để Đảng ta
và hệ thống chính trị của nước ta thật sự là đạo đức, là văn minh, tiêu biểu
cho lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.
Hiện nay, tình trạng suy thoái về chính trị, tư
tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên và tình trạng tham
nhũng, lãng phí, quan liêu, những tiêu cực và tệ nạn xã hội tiếp tục diễn biến
phức tạp. Thực trạng đó, đã, đang và sẽ tiếp tục làm xói mòn các giá trị tốt
đẹp của bản sắc “Văn hoá Đảng”. Để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ Đại hội Đảng
lần thứ XIII đặt ra đến năm 2045 nước ta trở thành nước phát triển thu nhập cao
đòi hỏi Đảng phải nâng cao hơn nữa năng lực cầm quyền và sức chiến
đấu. Chính vì vậy việc xây dựng văn hóa trong Đảng để Đảng thật sự trong
sạch, vững mạnh, thực sự là biểu tượng của “đạo đức, văn minh” là yêu cầu cấp
thiết.
Để xây dựng văn hóa Đảng hiện nay theo tư tưởng
Hồ Chí Minh cần thực hiện tốt một số vấn đề sau:
Một là, xây dựng
Đảng về văn hóa cần phải quan tâm xây dựng sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng.
Cần thấy rằng, sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng là đoàn kết, thống nhất có
nguyên tắc, dựa trên cơ sở chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, Cương
lĩnh, quan điểm, đường lối của Đảng. Chính vì vậy cần phải kiên định chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới. Nâng cao năng lực cầm quyền của Đảng
và bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng có hiệu lực, hiệu quả. Xây dựng khối đoàn kết,
thống nhất trong Đảng trên cơ sở tôn trọng và giữ vững nguyên tắc tập trung
dân chủ. Đoàn kết trong Đảng chính là nhân tố quan trọng để xây dựng sự đoàn
kết và đồng thuận xã hội.
Hai là, nâng
cao văn hóa tự phê bình và phê bình trong Đảng; mỗi cán bộ, đảng viên phải
thường xuyên tự soi, tự sửa. Các cấp ủy, cán bộ, đảng viên cần nâng cao nhận
thức, đề cao trách nhiệm trong thực hiện đồng bộ, quyết liệt các giải pháp nâng
cao chất lượng công tác tự phê bình và phê bình trong Đảng; “tự soi, tự sửa”
theo tinh thần Kết luận số 21-KL/TW Hội nghị lần thứ 4, Ban Chấp hành Trung
ương Đảng khóa XIII. Duy trì và thực hiện nghiêm túc, thường xuyên, hiệu quả
các nguyên tắc xây dựng Đảng, chú trọng thực hiện tự phê bình và phê bình gắn
với nhiệm vụ chính trị, với các đợt sinh hoạt Đảng
Ba là, thực
hiện nghiêm túc, hiệu quả các quy định của Đảng về trách nhiệm nêu gương, để
việc nêu gương trở thành hành động tự giác “văn hóa nêu gương”. Đảng ta đã ban
hành nhiều quy định về trách nhiệm nêu gương của đảng viên, nổi bật là Quy định
số 55-QĐ/TW của Bộ Chính trị “Một số việc cần làm ngay để
tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên”;
Quy định số 08-QĐ/TW ngày 25/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa
XII) về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ
Chính trị, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương. Đây chính là những quy định rất quan trọng và
cần thiết để mỗi đảng viên tự giác trong tu dưỡng, rèn luyện. Đồng thời phải
thực hiện tốt Kết luận số 01-KL/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ
thị số 05-CT/TW về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách
Hồ Chí Minh”, đưa việc học tập và làm theo Bác lan tỏa rộng rãi trong Đảng và
xã hội.
Kết luận
Thực tế cách mạng Việt Nam đã chứng minh, những chỉ dẫn của Hồ Chí Minh
vể xây dựng văn hóa Đảng vẫn còn nguyên giá trị đối với ngày nay. Quán triệt và
hiện thực hóa tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng văn hóa Đảng, trong suốt quá
trình xây dựng và hoạt động, Đảng ta luôn quan tâm đến công tác xây dựng Đảng,
đặc biệt là xây dựng văn hóa Đảng, đã giành được những thành tựu to lớn và nổi
bật. Vì vậy, toàn Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên phải luôn quán triệt, thấm
nhuần tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; trong đó cần nhận thức sâu
sắc, đầy đủ, thực hiện triệt để những giá trị khoa học và cách mạng của Người
về xây dựng văn hóa Đảng.
Tài liệu tham khảo:
[1] Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Nghị quyết số 03-NQ/TW, ngày 16/7/1998, của Ban Chấp
hành Trung ương tại Hội nghị Trung ương 5 (khóa VIII) về Xây dựng và phát triển
nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dântộc.
[2] Đảng Cộng sản Việt
Nam (2016), Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban
Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội.
[3] Đảng Cộng sản Việt
Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn
quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
[4] Vũ Ngọc Hoàng (2015),
Xây dựng Đảng về văn hóa, https://www
tapchicongsan.org.vn
[5] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia -
Sự thật, Hà Nội.
[6] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 5, Nxb. Chính trị quốc gia -
Sự thật, Hà Nội.
[7] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 6, Nxb. Chính trị quốc gia -
Sự thật, Hà Nội.
[8] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 7, Nxb. Chính trị quốc gia -
Sự thật, Hà Nội.
[9] Hồ Chí Minh (2011),
Toàn tập, tập 15, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội.