Đặt vấn đề
“Công tác tư tưởng là bộ phận
cấu thành đặc biệt quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng; là lĩnh vực
trọng yếu để xây dựng, bồi đắp nền tảng chính trị của chế độ; có vai trò đi
trước, mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa;
đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng; làm cho hệ tư tưởng của
Đảng, những giá trị tốt đẹp truyền thống, những tinh hoa văn hóa nhân loại
chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội”[1].
Thực tiễn hoạt động lãnh đạo
của Đảng hơn 90 năm qua đã minh chứng: ở bất kỳ giai đoạn cách mạng nào, công
tác tư tưởng luôn đứng ở vị trí hàng đầu trong các mặt công tác của Đảng, góp
phần giữ gìn, củng cố sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng và sự đồng thuận trong
xã hội, đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Tuy
nhiên, so với yêu cầu, nhiệm vụ trong thời kỳ mới, công tác tư tưởng của một số
cấp ủy, tổ chức Đảng còn có những hạn chế. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ
XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đánh giá: “Công tác tư tưởng có nơi, có lúc
chưa thực sự được cấp uỷ coi trọng, chưa kịp thời, tính thuyết phục chưa cao...
Công tác đấu tranh phản bác, ngăn chặn các thông tin xấu độc, quan điểm sai
trái, thù địch có lúc, có nơi còn bị động, thiếu sắc bén, tính chiến đấu chưa
cao; công tác nắm bắt dư luận trước những sự kiện, tình huống bất ngờ còn chưa
kịp thời” [3, tr. 90-91].
Trên cơ sở đó, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII xác định: “Tiếp tục đổi
mới mạnh mẽ nội dung, phương thức công tác tư tưởng theo hướng chủ động, thiết
thực, kịp thời và hiệu quả; nâng cao tính chiến đấu, tính giáo dục, tính thuyết
phục trong tuyên truyền, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”[3, tr 181].
1. Khái quát về tính chiến đấu, tính giáo dục, tính
thuyết phục trong công tác tư tưởng
1.1. Tính
chiến đấu
“Chiến đấu” là “Chống chọi
quyết liệt với quân thù, với khó khăn, trở ngại, nói chung”[5, tr. 157].
Tính chiến đấu được hiểu là khuynh hướng trong công tác, hoạt động thể hiện sự
quyết liệt, chủ động trong đấu tranh với khó khăn, trở ngại, với cả sự chống
đối của các thế lực thù địch...
Tính chiến đấu trong công
tác tư tưởng của Đảng là hoạt động của Đảng và cả hệ thống chính trị nhằm đấu
tranh ngăn chặn sự suy thoái về tư tưởng chính trị trong đội ngũ cán bộ, đảng
viên, đấu tranh chống các tư tưởng sai trái, thù địch trên lĩnh vực tư tưởng,
lý luận để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ đường lối của Đảng, pháp
luật của Nhà nước, bảo vệ chế độ chính trị.
Tính chiến đấu trong công
tác tư tưởng thể hiện:
Một là, công tác tư tưởng phải thể
hiện lập trường, thái độ rõ ràng, kiên quyết và chủ động trong khẳng định và
bảo vệ tính đúng đắn của hệ tư tưởng mà Đảng đã lựa chọn, đấu tranh không khoan
nhượng trước những tư tưởng sai trái, lệch lạc, phản động, thù địch
Tính chiến đấu trong công
tác tư tưởng đòi hỏi phải tuyên truyền đúng đắn và đầy đủ các quan điểm của
Đảng, pháp luật của Nhà nước, giữ vững những nguyên tắc trong quá trình đổi
mới: “Hết sức coi trọng xây dựng Đảng về tư tưởng. Kiên định, vững vàng trên
nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đồng thời không ngừng bổ
sung, phát triển sáng tạo, phù hợp với thực tiễn Việt Nam; kiên định mục tiêu
độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới, thực hiện
nghiêm các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng”[3, tr. 40-41].
Hai là, công tác tư tưởng phải nhìn thẳng
vào sự thật, bảo vệ cái đúng, tôn trọng chân lý, lẽ phải, tôn vinh những thành
quả, những gương người tốt, việc tốt; kiên quyết đấu tranh với tình trạng suy
thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên
Trước nhiều vấn đề đặt ra
trong sự nghiệp đổi mới, tính chiến đấu trong công tác tư tưởng đòi hỏi không
chỉ ở nhận thức mà còn phải có bản lĩnh trong đấu tranh bảo vệ cái đúng, phê
phán cái sai... nhất là những tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, quan liêu. Do đó,
tính chiến đấu trong công tác tư tưởng không chỉ thể hiện ở việc kiên quyết đấu
tranh chống tư tưởng sai trái, thù địch của “kẻ thù” bên ngoài, phần tử cơ hội
và các thế lực thù địch, mà còn phải kiên quyết đấu tranh với “chính mình”, với
các quan điểm lệch lạc sai trái ngay trong nội bộ Đảng, của chính cán bộ, đảng
viên.
Tính chiến đấu trong công
tác tư tưởng đòi hỏi cấp ủy đảng các cấp, các lực lượng chuyên trách công tác
tư tưởng của Đảng và mỗi đảng viên phải kiên định lập trường giai cấp công
nhân, nêu cao tinh thần tiên phong cách mạng, đổi mới mạnh mẽ công tác tư
tưởng, thực hiện nghiêm những nguyên tắc, quy định của Đảng.
1.2. Tính
giáo dục
Giáo dục là “hoạt động nhằm
tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của một đối
tượng nào đó, làm cho đối tượng ấy dần dần có được những phẩm chất và năng lực
như yêu cầu đề ra”[5, tr. 394]. Một hoạt động được coi là có tính giáo dục được hiểu là hoạt động có
ảnh hưởng đáng kể đến cách suy nghĩ, cảm nhận, tác động đến sự phát triển của
một đối tượng nào đó, làm cho đối tượng đó dần dần có được những kiến thức, kỹ
năng, phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu, mục tiêu đặt ra.
Tính giáo dục trong công
tác tư tưởng đòi hỏi phải tăng cường, đẩy mạnh các hoạt động nhằm giáo dục
chính trị tư tưởng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng
viên, nhất là thế hệ trẻ; khơi dậy truyền thống yêu nước, yêu quê hương, lòng
tự hào, tự tôn dân tộc, tạo sự thống nhất về ý chí và hành động trong Đảng và
nhân dân. Nâng cao tính tiên phong, gương mẫu của tổ chức đảng và đảng viên
trong việc chấp hành Điều lệ Đảng, pháp luật của Nhà nước, Quy định những điều
đảng viên không được làm.
Cùng với chú trọng công tác
bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái,
thù địch cần tăng cường giáo dục cán bộ, đảng viên và nhân dân nâng cao tinh
thần cảnh giác cách mạng, kiên quyết đấu tranh làm thất bại âm mưu “diễn biến
hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch, nhất là trên lĩnh vực tư
tưởng, văn hoá.
1.3. Tính
thuyết phục
Thuyết phục là “làm cho
người ta thấy đúng, hay mà tin theo, làm theo”[5, tr. 969]. Một hành động, công tác được xem là có tính thuyết phục khi tác động,
ảnh hưởng đến niềm tin, thái độ, ý định, động lực từ đó ảnh hưởng đến hành vi
của đối tượng được tác động.
Tính thuyết phục trong công
tác tư tưởng đòi hỏi trong các hoạt động nghiên cứu, giáo dục, tuyên truyền, cổ
động phải được thực hiện trên cơ sở khoa học. Chủ trương của Đảng, pháp luật
của Nhà nước phải được xác định trên nền tảng lý luận vững chắc, phù hợp với xu
thế khách quan của nhân loại, phù hợp và đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn Việt
Nam. Nội dung giáo dục, tuyên truyền phải có lý lẽ, lập luận khoa học, luận
điểm, luận cứ chắc chắn, dựa trên cơ sở khoa học. Tính thuyết phục có mối liên
hệ mật thiết với tính khoa học, tính thực tiễn trong công tác tư tưởng của
Đảng, đòi hỏi các chủ thể tiến hành công tác tư tưởng phải lấy chủ nghĩa Mác -
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng trong việc xác định nội dung,
phương thức tiến hành; phải xuất phát từ thực tế khách quan để phân tích, xem
xét đánh giá tình hình tư tưởng trong xã hội, tuyệt đối không chủ quan, duy ý
chí. Tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận là nhân tố quan trọng bảo đảm tính
thuyết phục trong công tác tư tưởng của Đảng.
Bên cạnh đó, tính thuyết
phục trong công tác tư tưởng cũng đòi hỏi cấp ủy, tổ chức đảng phải thực sự
trong sạch, vững mạnh, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên phải có thái độ trung
thực, gương mẫu, thống nhất giữa lời nói và việc làm mới có thể tạo được niềm
tin của đối tượng.
2. Một số
giải pháp nâng cao tính chiến đấu, tính giáo dục và tính thuyết phục trong công
tác tư tưởng của các cấp ủy, tổ chức Đảng theo tinh thần Đại hội XIII
Một là, nâng cao nhận thức cho cấp
ủy, tổ chức đảng các cấp, cán bộ, đảng viên về yêu cầu của tính chiến đấu, tính
giáo dục và tính thuyết phục trong công tác tư tưởng theo tinh thần Đại hội
XIII của Đảng
Công tác tư tưởng là nhiệm
vụ của toàn Đảng, toàn hệ thống chính trị, các cấp ủy, tổ chức đảng và đảng
viên đều phải tham gia thực hiện công tác tư tưởng. Vì vậy, cần nâng cao nhận
thức của các cấp ủy, tổ chức đảng và đảng viên, nhất là người đứng đầu, cán bộ
lãnh đạo, quản lý về vị trí, vai trò và yêu cầu nâng cao tính chiến đấu, tính
giáo dục và tính thuyết phục của công tác tư tưởng trong tình hình mới nhằm
thực hiện mục tiêu Đại hội XIII đã xác định: “củng cố, tăng cường niềm tin của
nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa; khơi dậy khát vọng
phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, phát huy ý chí và sức mạnh đại đoàn
kết toàn dân tộc”[3, tr.181].
Bí thư cấp ủy các cấp, thủ
trưởng các cơ quan, đơn vị phải trực tiếp làm công tác tư tưởng, chịu trách
nhiệm về chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng trong đảng bộ, chi bộ, cơ quan,
đơn vị mình. Ban hành, triển khai kế hoạch tổ chức nghiên cứu, học tập, quán
triệt thực hiện nghị quyết, chỉ thị của Đảng về công tác tư tưởng tới các cấp
ủy trực thuộc, trong đó quy định rõ yêu cầu nội dung, cách thức tiến hành, thời
gian hoàn thành ở từng cấp. Tổ chức hội nghị cán bộ chủ chốt gồm các đồng chí
đảng ủy viên, cấp ủy cơ sở, đội ngũ báo cáo viên, lãnh đạo các cơ quan, đoàn
thể trực thuộc để phổ biến, quán triệt và thảo luận xây dựng chương trình hành
động, kế hoạch thực hiện, bảo đảm đội ngũ cán bộ chủ chốt nắm vững, hiểu sâu
các quan điểm chỉ đạo, các nhiệm vụ trọng tâm, các khâu đột phá để tiếp tục
truyền đạt, quán triệt, triển khai ở cấp mình.
Hai là, đổi mới mạnh mẽ nội dung
công tác tư tưởng, quán triệt tích cực thực hiện theo đúng định hướng của Đảng,
tập trung vào bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình mới hiện nay
Đổi mới mạnh mẽ và nâng cao
chất lượng nội dung công tác tư tưởng; lấy cơ sở lý luận và thực tiễn để tăng
tính thuyết phục của công tác tư tưởng. Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác
nghiên cứu dư luận xã hội. Không ngừng đổi mới và nâng cao chất lượng công tác
thông tin đối ngoại. Dành sự quan tâm nhiều hơn nữa đến tư tưởng, tình cảm của
thế hệ trẻ, trí thức, văn nghệ sĩ, công nhân, nông dân.
Nâng cao tính chiến đấu, chủ động, hiệu quả
trong cuộc đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng
tư tưởng của Đảng, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối
sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hoá" trong
nội bộ.
Ba là, đẩy mạnh tuyên truyền đấu
tranh phòng, chống tiêu cực, phòng, chống các biểu hiện suy thoái về
tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển
hóa” trong cán bộ, đảng viên
Công tác tư tưởng tích cực
góp phần vào công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nhất là cuộc đấu tranh phòng,
chống tham nhũng, tiêu cực mà Đảng đã xác định đây là giặc “nội xâm”. Có thể
nói chưa bao giờ cuộc đấu tranh trên lĩnh vực này được Đảng, Nhà nước mà trực
tiếp là Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực do Tổng Bí
thư Nguyễn Phú Trọng làm Trưởng ban, tiến hành quyết liệt và đạt những kết quả
quan trọng như thời gian qua. Đồng chí Tổng Bí thư nêu rõ cuộc đấu tranh này
“không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ” và “bất cứ ai cũng không có quyền lực
tuyệt đối ngoài pháp luật”. Công tác tư tưởng phải tiếp tục góp phần quan trọng
vào cuộc đấu tranh hết sức quyết liệt này.
Công tác tư tưởng tích cực
tuyên truyền các phong trào thi đua yêu nước, những nhân tố mới, những điển
hình tiên tiến, người tốt, việc tốt trong thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Các cấp, các ngành, các địa phương cần
thấm nhuần và thực hiện tốt lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Thi đua là
yêu nước, yêu nước thì phải thi đua. Và những người thi đua là những người yêu
nước nhất”[4, tr. 407].
Bốn là, đổi mới phương pháp, hình
thức tuyên truyền gắn với từng đối tượng cụ thể, chú trọng phương pháp nêu
gương
Đổi mới phương thức công
tác, khắc phục cách tuyên truyền một chiều nhằm phù hợp với những nhóm đối
tượng khác nhau thông qua việc sử dụng linh hoạt, sáng tạo, phù hợp tình hình
thực tiễn các hình thức như: hội nghị cấp ủy, sinh hoạt chi bộ, cơ quan, đoàn
thể.... Tăng cường đi cơ sở, trực tiếp gặp gỡ, đối thoại với quần chúng để tiến
hành công tác tư tưởng; nắm bắt diễn biến chính trị tư tưởng. Kết hợp chặt chẽ
giữa định hướng tư tưởng với sự tự nguyện, giữa lý trí và tình cảm, giữa lời
nói và việc làm.
Thực hiện tốt công tác
nghiên cứu, định hướng dư luận xã hội theo tinh thần Đại hội XIII: “Nắm chắc,
dự báo đúng, định hướng chính xác, xử lý đúng đắn, kịp thời các vấn đề tư tưởng
trong Đảng, trong xã hội. Chú trọng nắm bắt, định hướng dư luận xã hội, bảo đảm
thống nhất tư tưởng trong Đảng, đồng thuận cao trong xã hội” [3, tr. 181-182]. Đa dạng hóa các hình thức đấu tranh tư tưởng trên cơ sở giữ vững quan
điểm và nguyên tắc; mềm dẻo, linh hoạt, nhân văn trong phương pháp, công khai,
minh bạch, dân chủ, góp phần tạo dư luận xã hội lành mạnh, đồng thuận. Đặc
biệt, tính thuyết phục và giáo dục công tác chính trị tư tưởng còn phụ thuộc
một cách quyết định ở vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên trong nhận thức
và hành động, ở sự cần kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, nói đi đôi với làm
của cán bộ, đảng viên có chức, có quyền.
Năm là, nâng cao kỹ năng trong tham
gia thực hiện công tác tư tưởng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là lực
lượng chuyên trách, nòng cốt trong công tác tư tưởng
Cấp uỷ, trực tiếp là bí thư
cấp uỷ phải thường xuyên quan tâm đến công tác tư tưởng. Trong lãnh đạo, cần
quan tâm và chăm lo đúng mức đến điều kiện hoạt động và công tác của các “binh
chủng” trên mặt trận tư tưởng như: báo chí, văn hóa - văn nghệ, trường chính
trị, các ban tuyên giáo cấp ủy và các tổ chức chính trị - xã hội. Cán bộ làm
công tác tư tưởng phải là chiến sĩ thực thụ trên mặt trận này, phải chăm lo rèn
luyện mọi mặt, nhất là bản lĩnh chính trị, đạo đức, phẩm chất cách mạng, phải
trung thực, dũng cảm, phải “chí công vô tư”, phải luôn học tập để nâng cao
trình độ cả lý luận và thực tiễn, xứng đáng là người lính tiên phong trên trận
tuyến tư tưởng của Đảng.
Sáu là, tăng cường xây dựng, chỉnh
đốn Đảng, thường xuyên kiểm tra, giám sát, sơ kết, tổng kết việc thực hiện công
tác tư tưởng từng giai đoạn
Để công tác tư tưởng đạt
được hiệu quả cao nhất, không thể chỉ phụ thuộc vào việc thực hiện tốt nội
dung, phương thức tiến hành công tác tư tưởng mà còn phụ thuộc vào kết quả phát
triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và xây dựng Đảng trong
sạch, vững mạnh, xứng tầm với vị thế duy nhất của Đảng lãnh đạo, cầm quyền hiện
nay. Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đầy lùi sự suy thoái về tư
tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”
trong nội bộ.
Các cấp uỷ phải thường
xuyên, kịp thời nắm được tình hình tư tưởng trong nhân dân, thực hiện đúng quy
chế tiếp công dân, giải quyết kịp thời, dứt điểm những vấn đề nảy sinh từ cơ
sở, những vấn đề phát sinh trong tư tưởng của cán bộ, đảng viên và nhân dân,
đấu tranh ngăn chặn, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên lĩnh vực tư
tưởng từ cơ sở. Các cấp uỷ, tổ chức đảng tập trung lãnh
đạo, chỉ đạo thực hiện có kết quả các quyết định ban hành; mọi đảng viên phải
gương mẫu nói đi đôi với làm. Đồng thời, cần đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, khái
quát lý luận, duy trì có nề nếp chế độ rút kinh nghiệm công tác của các chủ
thể, cá nhân tham gia làm công tác tư tưởng. Phải không ngừng sáng tạo ra các
hình thức, phương pháp công tác mới cho phù hợp với nội dung công tác tư tưởng
không ngừng phát triển.
Tiếp tục thực hiện Kết luận
Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII Về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống
chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy
thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự
diễn biến", "tự chuyển hoá gắn với Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính
trị khóa XII về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh” nhằm ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức,
lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Đồng thời chú trọng
thực hiện các quy định về trách nhiệm nêu gương, có các hình thức phù hợp để
biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân làm tốt công tác chính trị tư
tưởng; nghiêm khắc kiểm điểm, phê bình, xử lý kỷ luật đối với tập thể, cá nhân
sai phạm.
Kết luận
Tính chiến đấu, tính giáo dục và tính thuyết phục trong
công tác tư tưởng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn
Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Đấu tranh phải có sức thuyết phục. Đây là việc vô cùng
khó nhưng phải làm. Kết hợp giữa xây và chống, chống và xây”[2]. Vì vậy, phải thực hiện đồng bộ các giải pháp
nhằm nâng cao tính chiến đấu, tính giáo dục và tính thuyết phục, từ đó nâng cao
chất lượng, hiệu quả công tác tư tưởng của Đảng giai đoạn hiện nay.