Ảnh minh họa: Hội thi báo cáo viên, tuyên truyền viên giỏi tỉnh Quảng Ninh năm 2021 - https://baoquangninh.vn.

1. Một số vấn đề chung về định hướng dư luận xã hội

Dư luận xã hội là ý kiến, quan điểm, thái độ của quần chúng nhân dân, của các lực lượng xã hội trước những vấn đề có tính thời sự và gắn với lợi ích quốc gia, dân tộc hoặc các nhóm xã hội, là nguồn phản biện xã hội để các nhà lãnh đạo, nhà quản lý tham khảo, xem xét và cân nhắc trong quá trình ra các quyết định để không bị quan liêu hóa và xa rời thực tiễn.

Nắm bắt dư luận xã hội một cách chính xác và kịp thời giúp các cấp lãnh đạo, các cơ quan quản lý phát hiện những điểm nóng về tư tưởng, kịp thời định hướng dư luận xã hội, xây dựng xã hội hòa bình, ổn định. Nghiên cứu, sử dụng và định hướng dư luận xã hội là một nội dung rất quan trọng trong công tác tư tưởng của Đảng; các cấp ủy, chính quyền và cả hệ thống chính trị cần đặc biệt quan tâm. Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “Chú trọng nắm bắt, định hướng dư luận xã hội, bảo đảm thống nhất tư tưởng trong Đảng, đồng thuận cao trong xã hội”⁽¹⁾.

Nước ta đang trong thời kỳ phát triển mới với nhiều điều kiện thuận lợi, nhưng cũng không ít khó khăn. Những nguy cơ, thách thức đối với chế độ vẫn còn hiện hữu, các thế lực thù địch, phản động gia tăng chống phá sự nghiệp cách mạng của dân tộc ta ngày càng quyết liệt, nhất là trên không gian mạng. Thực tế đang đặt nhiệm vụ nắm bắt, định hướng dư luận xã hội, bảo đảm thống nhất tư tưởng trong Đảng, đồng thuận cao trong xã hội trở thành nhiệm vụ có ý nghĩa quan trọng đối với sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng.

Định hướng dư luận xã hội, hiểu một cách khái quát là sự hướng dẫn, can thiệp tích cực vào quá trình hình thành và phát triển của dư luận xã hội nhằm đáp ứng nhu cầu và lợi ích của chủ thể định hướng. Trong điều kiện nước ta - một hệ thống chính trị thống nhất dưới sự lãnh đạo của Đảng, công tác dư luận xã hội nói chung, định hướng dư luận xã hội nói riêng là công tác của các cấp ủy đảng. Định hướng dư luận xã hội là nhiệm vụ được thực hiện thường xuyên của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội; của từng địa phương, cơ quan, đơn vị; của mỗi cán bộ, đảng viên, trước hết là người đứng đầu cấp ủy.

 Đối tượng của hoạt động định hướng dư luận xã hội là quần chúng nhân dân thuộc mọi giai tầng trong xã hội. Vai trò của công tác định hướng dư luận xã hội đối với hoạt động lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước ta thể hiện ở việc trang bị nhận thức đúng đắn cho công chúng, làm thay đổi thái độ, hành vi của họ về những vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội theo hướng thực hiện nhiệm vụ cách mạng đang đặt ra, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động lãnh đạo, quản lý.

2. Phương pháp định hướng dư luận xã hội được sử dụng hiện nay

Phương pháp định hướng dư luận xã hội là những cách thức tác động đến quá trình hình thành và biến đổi của dư luận xã hội nhằm xác lập ở công chúng nhận thức đúng về vấn đề, sự kiện, hiện tượng, có thái độ phù hợp và hành vi, phát ngôn hợp lý. Các phương pháp phổ biến được sử dụng để định hướng dư luận xã hội là:

Định hướng dư luận xã hội bằng uy tín người lãnh đạo, thủ lĩnh nhóm xã hội. Đây là những người có vai trò to lớn trong việc khơi nguồn và định hướng dư luận xã hội. Người có năng lực, phẩm chất và uy tín càng cao thì vai trò định hướng dư luận xã hội càng dễ thể hiện. Người lãnh đạo, quản lý có uy tín lớn, có trình độ cao thì sự đánh giá, bình luận của họ về các sự kiện sẽ được các thành viên tin cậy, noi theo, từ đó, dư luận xã hội phát triển theo hướng tích cực.

Trong xã hội, thủ lĩnh ý kiến là những người quan tâm và được coi là “chuyên gia” về một số lĩnh vực nhất định. Họ là đối tượng trung gian giữa truyền thông và công chúng, có uy tín với những người chịu sự chi phối trong lĩnh vực của họ. Người có uy tín trong cộng đồng có thể là các già làng, trưởng bản, tộc trưởng (vùng đồng bào dân tộc thiểu số), chức sắc tôn giáo (vị sư, linh mục), nhà hoạt động xã hội, tổ trưởng dân phố… Đây là những người có tầm ảnh hưởng trong cộng đồng, đặc biệt khi chính quyền, nhà quản lý cần giải quyết các vấn đề xã hội và định hướng dư luận xã hội liên quan đến cuộc sống của cộng đồng nơi họ cư trú.

Đối với những vấn đề quan trọng về kinh tế, xã hội, những vấn đề nhạy cảm của quốc gia, dân tộc cần sử dụng những người có uy tín cao, có địa vị xã hội, được công chúng tin tưởng, để họ có ý kiến bình luận, định hướng cho công chúng có được sự đồng thuận. Vì vậy, những người thủ lĩnh ý kiến cần ý thức rõ trách nhiệm của mình trong việc định hướng dư luận xã hội để có những phát ngôn đúng đắn, phù hợp khi thực hiện vai trò, trách nhiệm này. Phương pháp này phát huy hiệu quả cao trong hướng dẫn dư luận tập thể, nhóm.

Định hướng dư luận xã hội thông qua sinh hoạt, các cuộc họp của cơ quan, tổ chức. Các buổi sinh hoạt, hội họp trong các cơ quan, tổ chức (tổ chức chính trị, chính trị - xã hội, xã hội - nghề nghiệp, kinh tế…) là một kênh rất hữu hiệu để định hướng DLXH. Có nhiều cách thức tổ chức thực hiện phương pháp này, như tổ chức các buổi nói chuyện chuyên đề, nói chuyện thời sự, tọa đàm, thảo luận nhóm, họp chi bộ, họp giao ban, họp báo, tiếp xúc cử tri, gặp mặt và đối thoại giữa lãnh đạo cơ quan/tổ chức và người lao động, các đợt sinh hoạt chính trị, tư tưởng...

Để thực hiện định hướng dư luận xã hội thông qua các cuộc họp cơ quan, tổ chức, cần thực hiện tốt những nguyên tắc sau đây: Một là, truyền đạt và cung cấp đầy đủ, chính xác, kịp thời những thông tin chính thống về các hoạt động của Đảng và Nhà nước cũng như hoạt động của các cơ quan, tổ chức có liên quan; Hai là, đấu tranh khắc phục những quan điểm, tư tưởng, ý kiến lệch lạc, bác bỏ những tin đồn, tin giả, các luận điệu xuyên tạc, bịa đặt; Ba là, xây dựng các cơ quan/tổ chức trong sạch, vững mạnh, nâng cao chất lượng các buổi sinh hoạt, các cuộc họp tại cơ quan, tổ chức…

Định hướng dư luận xã hội bằng dư luận. Đây là phương pháp định hướng mang tính chất liên nhóm. Để thực hiện phương pháp định hướng này, chủ thể tập hợp một nhóm gồm các cá nhân ưu tú, có uy tín cao, có ảnh hưởng nhất định (có thể gọi là nhóm tinh hoa). Chủ thể định hướng sẽ sử dụng dư luận của nhóm tinh hoa này để định hướng dư luận xã hội của nhóm lớn hơn - cộng đồng, bằng cách cung cấp các thông điệp mang tính bình luận, nhận xét sắc sảo, ngắn gọn và tinh tế, hấp dẫn về sự kiện, vấn đề mà công chúng đang quan tâm.

Muốn phương pháp này đạt hiệu quả, cần sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng và mạng xã hội để tạo lập dư luận xã hội của nhóm nhỏ tinh hoa, qua đó thực hiện việc định hướng dư luận xã hội.

Định hướng dư luận xã hội thông qua hoạt động của các phương tiện truyền thông đại chúng và mạng xã hội.

Phương pháp này tận dụng ưu thế lớn nhất của các phương tiện truyền thông đại chúng và mạng xã hội, đó là khả năng lan tỏa thông tin nhanh chóng tới công chúng. Các phương tiện truyền thông đại chúng, trong đó có báo chí, thiết lập chương trình nghị sự, đồng thời tạo lập các diễn đàn để công chúng tham gia thảo luận, đánh giá, bày tỏ quan điểm, phát hiện và đưa vấn đề ra công luận nhằm thu hút sự quan tâm rộng rãi hơn của công chúng. Các phương tiện truyền thông đại chúng thực hiện định hướng dư luận xã hội thông qua việc xuất bản, đăng tải, phát sóng các bài viết, phóng sự về sự kiện, vấn đề để đông đảo công chúng hiểu rõ bản chất vấn đề và bày tỏ thái độ; cung cấp thông tin đa dạng, nhiều chiều, giúp quá trình đánh giá của công chúng đối với sự kiện, vấn đề xã hội mang tính khách quan; tham gia vào quá trình hình thành quan điểm, cách đánh giá đối với sự kiện, vấn đề xã hội; phân tích, làm sáng tỏ mối liên hệ của sự kiện, vấn đề với lợi ích của cộng đồng, của đất nước.

Nhờ việc làm sáng tỏ mối quan hệ này mà công chúng bày tỏ thái độ ủng hộ hay phản đối, đồng tình hay không đồng tình đối với sự kiện, vấn đề đang diễn ra. Bằng việc thông tin về sự kiện trên quy mô rộng lớn, các phương tiện truyền thông đại chúng, trước hết là báo chí, góp phần khơi nguồn, tạo lập dư luận xã hội. Vì vậy, báo chí phải đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết, cung cấp thông tin khách quan, trung thực về sự kiện, vấn đề, từ đó tạo lập dư luận xã hội đúng đắn, phục vụ sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

Định hướng dư luận xã hội thông qua mạng xã hội. Để định hướng dư luận xã hội trên mạng xã hội, cần tiến hành các bước như sau:

Thứ nhất, các cơ quan chuyên trách công tác định hướng dư luận xã hội (Ban Tuyên giáo các cấp ủy, cơ quan chính trị, cơ quan báo chí, xuất bản...) cần phát huy lợi thế của các mạng xã hội có đông người dùng ở Việt Nam hiện nay, để phổ biến nhanh chóng, kịp thời các thông tin chính thống về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và các địa phương, thông tin về các sự kiện chính trị đang diễn ra trong nước và trên thế giới, thu nhận và phản hồi thông tin với công chúng, qua đó nắm bắt và định hướng dư luận xã hội.

Thứ hai, phát huy vai trò định hướng dư luận xã hội của những người có uy tín và ảnh hưởng trên mạng xã hội, đó là nhà khoa học, nhà báo, văn nghệ sĩ, các vận động viên nổi tiếng, nhà hoạt động xã hội,… am hiểu sâu sắc vấn đề kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội…

3. Nguyên tắc đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội

Thứ nhất, đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội phải có tính kế thừa và phát triển

Kế thừa và phát triển là quy luật chung của tự nhiên, xã hội và tư duy. Kế thừa là sự bảo tồn những đặc điểm, đặc tính của sự vật và hiện tượng có trong sự vật và hiện tượng mới. Kế thừa là sợi dây liên kết, cầu nối giữa cái mới và cái cũ, sự vật mới và sự vật cũ trên con đường phát triển. Đây là quá trình đấu tranh giữa cái cũ và cái mới, trong đó những yếu tố, bộ phận tích cực, tiến bộ của cái cũ được bảo tồn và phát triển để xây dựng, tạo nên cái mới, sự vật mới. Kế thừa có vai trò như một bộ lọc để giữ lại những “hạt nhân hợp lý”, trong khi đó tiếp tục bổ sung, hoàn thiện, phát triển để tạo ra các giá trị mới, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn.

Phát triển vừa là sự bảo tồn, vừa là sự bổ sung, hoàn thiện và nâng cao về chất những đặc điểm, đặc tính vốn có trong sự vật và hiện tượng. Do đó, để phát triển được bao giờ cũng cần phải có sự kế thừa. Tức là, bảo tồn, giữ lại những đặc điểm, đặc tính tốt đẹp, tích cực, tiến bộ của đối tượng, trên cơ sở đó mở rộng, nâng cao trình độ. Phát triển chính là sự kể thừa tốt nhất, tích cực nhất.

Trên cơ sở nguyên tắc của đổi mới là kế thừa và phát triển, đối với đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội, việc kết hợp những phương pháp đã có với những phương pháp mới là điều kiện để bảo đảm công tác đạt hiệu quả. Phương pháp đã có là những phương pháp đã được thiết kế và đang được thực hiện trong thực tiễn, nó có thể phát huy một số ưu thế nhưng cũng bộc lộ những hạn chế. Phương pháp mới ra đời và phát triển trên cơ sở tiếp nối những yếu tố tích cực và loại bỏ những yếu tố hạn chế của phương pháp cũ, kế thừa có chọn lọc, có điều kiện, tức là chỉ giữ lại những “hạt nhân hợp lý”, những yếu tố tích cực, tiến bộ, đồng thời loại bỏ những yếu tố tiêu cực, lỗi thời, lạc hậu của phương pháp cũ.

Thứ hai, đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội phải gắn lý luận với thực tiễn

Theo quan niệm của chủ nghĩa Mác - Lênin, mọi lý luận chân chính đều bắt nguồn từ thực tiễn, phản ánh đúng thực tiễn và trở lại phục vụ thực tiễn. Như V.I. Lênin đã chỉ rõ: “Không có lý luận cách mạng thì không có phong trào cách mạng”, do vậy “lý luận phải liên hệ thực tiễn”. Đây cũng là tư tưởng nhất quán, chủ đạo, xuyên suốt trong tư tưởng Hồ Chí Minh, góp phần làm nên cuộc đời, sự nghiệp lỗi lạc. Hồ Chí Minh đã khái quát rất sâu sắc rằng: “Thực hành sinh ra hiểu biết. Hiểu biết tiến lên lý luận. Lý luận lãnh đạo thực hành”⁽²⁾. Điều này cho thấy, mọi lý luận xa rời thực tiễn, không bám vào mảnh đất thực tiễn, không được thực tiễn “nuôi dưỡng”, mà lại rơi vào duy lý, lý thuyết suông, bắt thực tiễn phải đi theo “khuôn mẫu” tư duy lý luận giáo điều, thì sẽ không có sức sống lâu bền, không thể “lãnh đạo thực hành” thành công.

Vận dụng quan điểm “gắn lý luận với thực tiễn” vào đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội được hiểu là, muốn đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội, trước hết phải có hiểu biết về nó, tức là trước khi đổi mới phải tổng kết thực tiễn hoạt động định hướng dư luận xã hội đang diễn ra ở nước ta hiện nay. Làm rõ những phương pháp đang sử dụng để định hướng dư luận xã hội có phù hợp với đối tượng hay không? Hiệu quả định hướng như thế nào?... Trên cơ sở đó đề xuất phương pháp mới phù hợp với thực tiễn, loại bỏ được những phương pháp không còn phù hợp… Gắn lý luận với thực tiễn là yêu cầu xuyên suốt của đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội.

Thứ ba, đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội lấy đối tượng định hướng dư luận xã hội làm trung tâm của quá trình đổi mới

Phương pháp phải luôn xuất phát từ đặc điểm của đối tượng, lấy đối tượng làm trung tâm, hay nói cách khác là đặc điểm của đối tượng quy định cách chọn phương pháp định hướng của chủ thể. Đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội phải tuân thủ nguyên tắc này. Đối tượng tác động của định hướng dư luận xã hội là công chúng nói chung, các nhóm xã hội nói riêng. Đối tượng này rất đa dạng về độ tuổi, giới tính, dân tộc, tôn giáo, nghề nghiệp, địa bàn sinh sống; đa dạng về trình độ nhận thức, đa dạng về tâm lý và nhu cầu. Trong định hướng dư luận xã hội, có đối tượng chung (cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân) và đối tượng riêng (các nhóm xã hội có đặc điểm riêng). Không phải phương pháp định hướng dư luận xã hội nào cũng có thể áp dụng cho mọi đối tượng. Chính vì vậy, cần nghiên cứu và phân loại đối tượng khi tiến hành đổi mới phương pháp, để thể mang lại hiệu quả.

Việc sử dụng nhiều phương pháp, nhiều hình ảnh trực quan, phương tiện hiện đại là cần thiết, song không phải cứ như vậy sẽ mang lại hiệu quả và đó được xem là đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội. Khi thực hiện đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội, chủ thể sử dụng các phương pháp, phương tiện kỹ thuật hỗ trợ, hình ảnh, video, trực quan… đều phải hướng vào đối tượng và xuất phát từ nhận thức, nhu cầu, lợi ích của đối tượng. Đó chính là nguyên tắc lấy đối tượng làm trung tâm của hoạt động đổi mới.

Thứ tư, đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội phải có kế hoạch, lộ trình cụ thể

Định hướng dư luận xã hội là một khâu nằm trong công tác dư luận xã hội - một nội dung quan trọng của công tác tư tưởng của Đảng. Muốn đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội phải đổi mới từ nhận thức, tư duy của chủ thể đến hoạt động thực tiễn; từ hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, tham mưu của các cơ quan, tổ chức đến hoạt động cụ thể trong từng yếu tố cấu thành của công tác định hướng dư luận xã hội. Đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội đòi hỏi phải có lộ trình, có sự nghiên cứu, đánh giá, tổng kết thực tiễn để đề xuất phương pháp mới trên cơ sở kế thừa những ưu điểm của phương pháp cũ.

4. Nội dung đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội

Đổi mới trên cơ sở sáng tạo ra những phương pháp mới có hiệu quả

Đặc điểm của phương pháp là gắn chặt với chủ thể và nhằm vào các đối tượng cụ thể. Việc lựa chọng sử dụng phương pháp để định hướng DLXH phụ thuộc vào hoàn cảnh, điều kiện, năng lực của chủ thể, đặc điểm của đối tượng và nội dung định hướng. Mỗi phương pháp định hướng dư luận xã hội có ưu thế, hạn chế riêng và phát huy hiệu quả trong những điều kiện nhất định.

Hiện nay, trong định hướng dư luận xã hội, các phương pháp đang được sử dụng là các phương pháp truyền thống, đã được xây dựng, phát triển và sử dụng trong một khoảng thời gian khá dài, nó có thể vẫn đang phát huy ưu thế nhưng cũng bộc lộ những hạn chế, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay. Do vậy, việc kết hợp những phương pháp đã có và những phương pháp mới là một trong những yêu cầu khách quan để nâng cao hiệu quả định hướng dư luận xã hội, góp phần đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội một cách toàn diện.

Đặc điểm của đối tượng định hướng dư luận xã hội là thường xuyên có nhiều thay đổi. Môi trường truyền thông hiện nay trở nên đa dạng, phong phú, rộng lớn và đa chiều. Từ đối tượng tiếp nhận thụ động thông tin, công chúng truyền thông hiện nay đã trực tiếp tham gia vào quá trình truyền thông. Công chúng có quyền lựa chọn cách tiếp cận các phương tiện cung cấp thông tin cũng như lựa chọn nội dung thông tin. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã tạo bước đột phá mạnh mẽ cho sự ra đời các phương tiện truyền thông mới, cách thức truyền tải và tiếp cận thông tin mới. Công chúng đã có sự dịch chuyển thói quen tiếp cận các phương tiện cung cấp thông tin từ báo in sang báo mạng điện tử, báo đa phương tiện, truyền thông xã hội.

Đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội phải đón bắt sự phát triển của khoa học công nghệ, sự thay đổi thói quen, nhu cầu của công chúng. Vì vậy, cần phải nghiên cứu, sáng tạo các phương pháp mới, đáp ứng sự thay đổi này, để hoạt động định hướng dư luận xã hội đạt hiệu quả cao hơn.

Đổi mới trên cơ sở cải tiến, nâng cao chất lượng các phương pháp đang sử dụng

Mục đích của định hướng dư luận xã hội nhằm giúp công chúng có nhận thức đúng đắn về các vấn đề, sự kiện, từ đó có thái độ phù hợp và hành vi phát ngôn chuẩn mực. Để thực hiện nhiệm vụ công tác tư tưởng xã hội, các phương pháp định hướng dư luận xã hội phải thường xuyên được đổi mới, phát huy những mặt tích cực, khắc phục những hạn chế để đạt được mục đích đề ra. Mỗi phương pháp định hướng dư luận xã hội có đạt chất lượng hay không phụ thuộc phần lớn vào cách thức tổ chức thực hiện.

Nghiên cứu dư luận xã hội giúp phát hiện và giải quyết những điểm nóng về tư tưởng, giải tỏa xung đột xã hội tiềm tàng. Vì vậy, hoạt động định hướng dư luận xã hội phải thực hiện nhanh chóng, kịp thời nhằm ngăn chặn dư luận xã hội tiêu cực, tạo sự thống nhất trong nội bộ, sự đồng thuận trong nhân dân, ngăn chặn thông tin xấu độc, xuyên tạc.

Với phương pháp định hướng dư luận xã hội thông qua sinh hoạt, hội họp, hạn chế của phương pháp này là việc tổ chức các cuộc sinh hoạt, hội họp cần có kế hoạch, thời gian cụ thể, theo quy trình, theo lịch làm việc của các cơ quan, tổ chức, nên nhiều khi lỡ mất thời điểm “vàng” để định hướng dư luận xã hội.

Tương tự, với phương pháp định hướng dư luận xã hội thông qua uy tín người lãnh đạo, thủ lĩnh nhóm xã hội, người có uy tín trong cộng đồng, mặc dù là phương pháp định hướng dư luận xã hội rất hiệu quả, nhưng cũng cần lưu ý sức lan tỏa thông điệp của đối tượng này có thể sẽ là “con dao hai lưỡi”.

Thủ lĩnh ý kiến phải đưa ra được những thông điệp truyền thông đúng đắn, khách quan, chân thực, tích cực. Nếu người thủ lĩnh ý kiến hiểu sai hoặc thiên lệch về thông điệp truyền thông, khuếch đại thông điệp sai, đi không đúng hướng thì nguy cơ xảy ra khủng hoảng truyền thông là rất cao và khó khắc phục.

Với phương pháp này, cần chú trọng việc lựa chọn cá nhân đáp ứng điều kiện trở thành người thủ lĩnh ý kiến, bồi dưỡng về lý luận chính trị, chuyên môn, năng lực sử dụng các phương tiện truyền thông, năng lực phân tích đối tượng và lựa chọn nội dung cần định hướng dư luận xã hội,… cho họ để có nguồn nhân lực kế cận.

Đổi mới trên cơ sở đa dạng hóa, kết hợp các phương pháp

Thứ nhất, mỗi phương pháp định hướng dư luận xã hội, phát huy hiệu quả tốt nhất ở một cấp độ định hướng nhất định. Có phương pháp phù hợp trong hướng dẫn dư luận xã hội ở cấp độ cộng đồng, như phương pháp định hướng dư luận xã hội thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng. Có phương pháp lại phát huy hiệu quả ở cấp độ nhóm, như phương pháp định hướng dư luận bằng dư luận, định hướng dư luận xã hội thông qua uy tín người lãnh đạo, thủ lĩnh nhóm xã hội, người có uy tín trong cộng đồng… Vì vậy, để đạt được sự thống nhất, đồng thuận cao trong cộng đồng về một vấn đề nào đó thì cần phải kết hợp nhiều phương pháp.

Thứ hai, không thể tuyệt đối hóa một phương pháp định hướng dư luận xã hội nào, bởi mỗi phương pháp có những ưu điểm riêng và phù hợp với chủ thể định hướng, đối tượng định hướng, môi trường đặc thù. Các phương pháp có thể bổ trợ cho nhau ở những mức độ khác nhau và ở những hoàn cảnh, thời điểm khác nhau. Hạn chế của phương pháp định hướng này có thể được khắc phục bằng ưu điểm của phương pháp định hướng khác. Việc đa dạng hóa, kết hợp nhiều phương pháp định hướng dư luận xã hội sẽ giúp phát huy được tốt nhất hiệu quả định hướng.

Thứ ba, trong xã hội tồn tại nhiều nhóm xã hội khác nhau. Mỗi nhóm xã hội có nhu cầu, thói quen tiếp cận thông tin khác nhau, chủ thể định hướng cần căn cứ vào đó để lựa chọn phương pháp cho phù hợp nhằm tiếp cận đối tượng. Định hướng dư luận xã hội về một vấn đề, sự kiện nào đó cần phải được tiền hành cùng một lúc với nhiều nhóm xã hội nên việc đa dạng hóa, kết hợp nhiều phương pháp định hướng dư luận xã hội là việc làm cần thiết để hoạt động này đạt được kết quả tốt nhất.

Thứ tư, trên cơ sở, nguyên tắc của đổi mới là kế thừa và phát triển, trong đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội, việc kết hợp những phương pháp sẵn có với những phương pháp mới là điều kiện để bảo đảm công tác này hoạt động có hiệu quả. Phương pháp đang sử dụng là những phương pháp được thực hiện trong thực tiễn, có ưu thế và hạn chế nhất định. Đây là một trong những yêu cầu khách quan để nâng cao hiệu quả định hướng dư luận xã hội, góp phần đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội một cách toàn diện hơn.

Trong đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội cần thường xuyên rà soát, loại bỏ những phương pháp lỗi thời, lạc hậu. Trong các phương pháp định hướng dư luận xã hội đang được sử dụng, cần có những phương pháp được sử dụng rộng rãi, phổ biến do phát huy được ưu thế vượt trội, đạt được tính nhanh chóng, kịp thời và tác động được đến đông đảo công chúng, nhóm xã hội rộng lớn.

Cũng có những phương pháp rất ít được sử dụng do tính đặc thù của nó. Phương pháp định hướng dư luận xã hội bằng cách tác động vào các yếu tố có ảnh hưởng đến quá trình hình thành, biến đổi quan điểm, thái độ của con người là phương pháp được sử dụng rất ít. Sử dụng phương pháp này tác động đến yếu tố nhận thức của chủ thể dư luận bằng cách cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ, kịp thời và đứng trên quan điểm lợi ích, giải thích làm rõ các mối quan hệ về lợi ích để định hướng dư luận xã hội. Như vậy, hai phương pháp này có thể lồng ghép vào hoạt động của các phương pháp còn lại.

(theo lyluanchinhtri.vn)

Ngày nhận bài:31-10-2023; Ngày bình duyệt: 03-11-2023; Ngày duyệt đăng: 9-11-2023.

(1) ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.181.